موضوع:بررسی مفهوم عدالت مالیاتی در قانون مالیات¬های مستقیم مصوب 1366 و اصلاحات بعدی آن93

تعداد صفحات:310

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد(M.A)

گرایش : حقوق عمومی

چکیده

بیان مفاهیم عدالت مالیاتی و ذکر مؤلفه­­های آن، مستلزم شناسایی و تفکیک تعاریف و نظریات عدالت و پذیرش مناسب­ترین تعریف آن است.­ تعدد تعاریف عدالت در سیر تطور تاریخی، لزوماً به معنای برداشت­های مختلف از یک مفهوم نمی­باشد. بلکه امکان آن است که هر کدام از آن تعاریف، شرایط و جایگاه­های طرح ویژه­ای را برای مفهوم عدالت مدنظر قرار داده باشند.

موضوع عدالت مالیاتی از آن جهت که به دنبال تعیین معیار و ضابطه حقوقی برای تضمین حقوق مالیاتی هویت­های جمعی و فردی است، امری دوسویه به شمار می­رود که از یک سو، با تنظیم حدود و ثغور دخالت حکومت در حوزه مالیات به دنبال تضمین حقوق مؤدیان مالیاتی است و از سوی دیگر با پیش­بینی اقداماتی قانونی، به دنبال افزایش تمکین مؤدیان مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی می­باشد.

با توجه به مراتب فوق و با عنایت به مراحل مختلف مالیات­ستانی اعم از مرحله سیاست­گذاری، قانون­گذاری، تشخیص، وصول و رسیدگی­های قضایی و شبه قضایی لازم است مفهوم ویژه­ای از عدالت مالیاتی برای هر یک از این مراحل ارائه شود که دربردارنده اصول اختصاصی باشد. در این نوشتار سعی شده است تا ضمن بازشناسی مفهوم عدالت مالیاتی در یکایک مراحل مختلف مالیات­ستانی و بیان اصول اختصاصی آن، به بررسی رویکرد قوانین مالیاتی ایران بویژه قانون مالیات­های مستقیم مصوب 1366 نسبت به اصل برابری و عدالت مالیاتی پرداخته شود و از این رهگذر مصادیق نقض و پیروی از اصل مزبور در قانون مربوطه مورد شناسایی و ارزیابی قرار گیرد.

 

فهرست

 

بخش اول: مفاهیم و مبانی نظری عدالت و مالیات.. 1

فصل اول: مفاهیم و مبانی نظری عدالت.. 2

گفتار اول: بازشناسی مفهومی عدالت.. 2

بند اول: تعریف لغوی عدالت.. 3

الف: برابری، مساوات، انصاف و بیطرفی.. 5

ب: توازن، تعادل، اعتدال، تناسب، حد وسط و مطابقت با نظم و قانون. 5

بند دوم: تمایز مفهوم عدالت از مفاهیم مجاور. 5

الف: تمایز از مفهوم انصاف.. 6

ب: تمایز از مفهوم برابری.. 8

بند سوم: تعاریف اصطلاحی عدالت.. 10

گفتار دوم: تاریخچه تحولات مفهومی و گونه­های عدالت.. 12

بند اول: سیر تحول مفهومی عدالت.. 12

الف: سیر تحول مفهوم عدالت در اندیشه غرب.. 12

ب: سیر تطور مفهوم عدالت در اندیشه اسلامی.. 14

بند دوم: جایگاه طرح موضوع عدالت.. 15

الف: عدالت به عنوان وصفی از افعال ربوبی.. 16

ب: عدالت به عنوان وصفی از افعال انسانی.. 16

ج: عدالت به عنوان معیار حقانیت کارکردهای نظامات اجتماعی.. 16

بند سوم: ابعاد و قلمرو عدالت.. 17

الف: عدالت اجتماعی.. 18

ب: عدالت اقتصادی و قلمروهای آن. 19

1: عدالت توزیعی.. 20

2. عدالت معاوضی.. 22

ج: عدالت قضایی.. 23

1: عدالت کیفری (مکافاتی) 23

2: عدالت رویه­ای.. 24

فصل دوم: مفهوم شناسی مالیات.. 26

گفتار اول: مفهوم مالیات، اهداف و انواع آن. 26

بند اول: تعریف مالیات.. 26

بند دوم: ضرورت و اهداف وضع مالیات.. 28

بند سوم: تاریخچه مالیات.. 30

بند چهارم: تمایز مالیات و نهادهای مالی مشابه. 31

الف) تفکیک مالیات از باج، خراج و گزیت.. 31

ب) تفکیک مالیات از عوارض… 34

ج) تفکیک مالياتهای متعارف از مالیات­های دینی (شرعی) 35

گفتار دوم: تحدید قلمرو مالیات.. 37

بند اول: مالیات و وظایف دولت.. 38

الف: دولت حداقلی.. 38

ب: دولت حداکثری.. 39

ج: دولت مقررات گذار. 40

بند دوم: مالیات و حق مالکیت.. 41

الف: حق مالکیت خصوصی.. 42

ب: حدود حق مالکیت خصوصی.. 43

فصل سوم: مفاهیم و مبانی نظری عدالت مالیاتی.. 45

گفتار اول: بازشناسی مفهومی عدالت مالیاتی.. 46

بند  اول: تعریف لغوی.. 47

بند دوم: تعریف اصطلاحی.. 48

بند سوم: قلمرو عملکرد عدالت مالیاتی.. 50

گفتار دوم: طبقه بندی مفاهیم عدالت مالیاتی.. 50

بند اول: مفهوم عدالت ماهوی در مرحله سیاستگذاری و قانونگذاری.. 50

الف: مفهوم عدالت مالیاتی ماهوی.. 51

ب: سطوح عدالت مالیاتی ماهوی.. 53

1: مفهوم عدالت مالیاتی ماهوی افقی.. 53

2: مفهوم عدالت مالیاتی ماهوی عمودی.. 54

ج: مبانی عدالت مالیاتی ماهوی.. 55

1: اصل بهای خدمات.. 56

2: اصل توانایی پرداخت.. 58

بند دوم: مفهوم عدالت شکلی در مراحل تشخیص، وصول و رسیدگی به دعاوی مالیاتی.. 58

گفتار سوم: اصول عدالت مالیاتی.. 60

بند اول: اصول ماهوی(حقوقی) 60

الف: در مرحله سیاستگذاری و وضع قوانین.. 60

1: اصل برابری در پرداخت هزینه­های عمومی.. 61

2: اصل تناسب مالیات با خدمات.. 61

3: اصل عمومیت و گستردگی پایه­های مالیاتی.. 62

4: اصل توزیعی و جبرانی بودن مالیات.. 62

5: اصل برابری قانونی یا اعمال برابر قوانین مالیاتی.. 63

6: اصل تبعیض مثبت.. 64

7: اصل شخصی بودن مالیات.. 65

8: اصل مطلوبیت درآمد. 66

9: اصل شفافیت.. 68

10: اصل عدم عطف به ماسبق شدن قانون مالیاتی.. 69

11: اصل مصرف موضوعی مالیات.. 71

ب: در مرحله تشخیص و وصول. 72

1: اصل قانونی بودن وضع و وصول مالیات­ها 72

2: اصل شناسایی مؤدیان و تشخیص مالیات.. 74

3: اصل برابری و عدم تبعیض در وصول. 75

4: مرور زمان مالیاتی.. 76

بند دوم: اصول شکلی(قضائی) 78

الف: اصول عدالت کیفری مالیاتی.. 80

1: اصل قانونی بودن جرایم و مجازات­ها 85

2: اصل تناسب جرم و مجازات.. 86

3: اصل شخصی بودن مجازات.. 89

ب: اصول عدالت رویه­ای مالیاتی.. 90

1: اصل حاکمیت قانون. 91

2: اصل دسترسی به مراجع صالح مالیاتی.. 92

3: اصل علنی بودن رسیدگیهای مالیاتی.. 94

4: اصل استقلال و بی طرفی مراجع مالیاتی.. 95

5: اصل استماع دفاعیات.. 99

6: حق داشتن وکیل و مشاور مالیاتی.. 100

7: اصل مستند و مستدل بودن آراء. 101

8: اصل تجدیدنظرخواهی.. 102

بخش دوم : بررسی مؤلفه­های عدالت مالیاتی در قانون مالیات­های مستقیم، مصوب 3/12/1366 و اصلاحات بعدی آن. 104

فصل اول: بررسی عدالت ماهوی در قانون مالیات­های مستقیم. 106

گفتار اول: مشمولین و غیرمشمولین مالیات.. 106

بند اول: اشخاص مشمول مالیات.. 106

بند دوم: اشخاص غیر مشمول مالیات.. 108

الف: وزارتخانه­ها و مؤسسات دولتی.. 109

ب: دستگاه­هایی که بودجه آنها به­وسیله دولت تأمین می­شود. 111

ج: شهرداری­ها 114

د: ارگان یا نهادهایی که بواسطه مجوز از دایره شمول مالیات خارج هستند. 116

گفتار دوم: مالیات بر دارایی.. 118

بند اول: مالیات سالانه املاک.. 119

بند دوم: مالیات مستغلات مسکونی خالی.. 121

بند سوم: مالیات بر اراضی بایر. 122

بند چهارم: مالیات بر ارث.. 124

الف: اموال مشمول مالیات بر ارث.. 128

ب: اموال غیر مشمول مالیات بر ارث.. 130

ج: معافیت بخشی از مالیات بر ارث.. 133

بند پنجم: حق تمبر. 135

گفتار سوم: مالیات بر درآمد. 138

بند اول: مالیات بر درآمد املاک.. 139

الف) مالیات بر درآمد اجاره املاک (مستغلات) 139

ب) مالیات بر درآمد نقل و انتقال املاک.. 141

1: مالیات اولين نقل و انتقال قطعي ساختمان‌هاي نوساز. 144

2: معافیت­های مالیاتی نقل و انتقال املاک.. 146

3: معافیت اعضای شرکت­های تعاونی مسکن از پرداخت مالیات نقل و انتقال. 147

ج: مالیات بر درآمد نقل و انتقال حق واگذاری محل. 149

بند دوم: مالیات بر درآمد کشاورزی.. 149

بند سوم: مالیات بر درآمد حقوق. 150

1: مالیات بر درآمد حقوق اشخاص حقیقی داخلی.. 151

2: مالیات بر درآمد حقوق اشخاص حقیقی خارجی.. 155

بند چهارم: مالیات بر درآمد مشاغل. 156

بند پنجم: مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی.. 163

1: مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی حقوق خصوصی.. 163

2: مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی خارجی.. 166

3: مالیات بر درآمد شرکت­های تعاونی.. 173

بند ششم: مالیات بر درآمد اتفاقی.. 176

گفتار چهارم : در مقررات متفرقه. 179

بند اول: مالیات مضاعف… 179

بند دوم: معافیت مالیاتی.. 181

الف: تعریف و ویژگی معافیت مالیاتی.. 181

1: قانونی بودن معافیت­ها 182

2: اصل برابری و عدم تبعیض…. 182

3: تعیین گستره معافیت­ها 183

4: ذکر هدف و شرایط معافیت­ها 184

5: موقتی بودن معافیت­ها 186

ب: معافی­تهای مالیاتی در قانون مالیات­های مستقیم. 187

1: معافيت­هاي مالیاتی بخش كشاورزي.. 188

2: معافیت­های مالیات بر درآمد حقوق. 190

3: معافيت­هاي مالیاتی بخش گردشگري.. 195

4: معافيت­هاي مالیاتی شرکت­های تعاوني.. 197

5: معافيت­هاي مالیاتی بخش صادرات.. 201

6: معافيت­هاي صنايع دستي.. 202

7: معافيت مالیاتی بخش صنعت، معدن، توليد. 203

8: معافیت مالیاتی سرمايه‌گذاري در مناطق محروم. 205

9: معافیت­های مالیاتی فعالیت­های آموزشی و پژوهشی.. 206

10: معافيت بر موقوفات، نذورات، کمک­ها و هدایا 208

11: معافیت مالیاتی فعالیت­های انتشاراتی، مطبوعاتی، فرهنگی و هنری.. 211

فصل دوم: بررسی اصول عدالت کیفری و رویه­ای مالیاتی در قانون مالیات­های مستقیم. 216

گفتار اول: بررسی اصول عدالت کیفری در قانون مالیات­های مستقیم. 216

بند اول: جرایم مالیاتی.. 218

الف: عدم انجام تكاليف یا وظایف مالیاتی قانونی از سوی دفاتر اسناد رسمي.. 220

ب: اقدامات مؤدی به قصد فرار از مالیات.. 222

ج: عدم پرداخت بدهی مالیاتی.. 227

د: عدم اطلاع صاحبان مشاغل مبنی بر آغاز فعالیت شغلی.. 230

ه: عدم پرداخت مالیات در رسید مقرر. 231

و: عدم تسلیم اظهارنامه و کتمان درآمد. 233

ح: عدم تسليم یا تسلیم خلاف واقع اظهارنامه اشخاص حقوقی منحل شده توسط آخرين مديران شخص حقوقی.. 236

بند دوم: تخلف مالیاتی.. 239

الف: عدم تسليم کلیه اطلاعات مالیاتی مؤدی در موعد مقرر و تسليم آنها بر خلاف واقع. 239

ب: عدم كسر و ايصال ماليات­هاي تكليفي.. 241

د: عدم ارائه صورت اموال متوفی و تسلیم اموال به وراث قبل از پرداخت مالیات.. 245

ه: تخلف از پرداخت حق تمبر. 247

و: عدم بهره­برداری شرکت­های خصوصی و تعاونی از واحدهای جدید مشمول معافیت.. 247

ز: عدم بکارگیری روش­ها، صورتحساب­ها و فرم­هایی که سازمان مالیاتی تعیین می­کند. 249

گفتار دوم: بررسی اصول عدالت رویه­ای در قانون مالیات­های مستقیم. 252

الف: اصل دسترسی به مراجع صالح مالیاتی.. 253

ب: اصل استقلال و بی طرفی قاضی و نهاد رسیدگی کننده مالیاتی.. 256

ج: اصل تجدید نظرخواهی.. 261

د: اصل شفافیت.. 265

ه: حق داشتن وکیل و مشاور. 267

نتیجه­گیری.. 269