موضوع:مسئولیت مدنی ناشی از خطای داور94

تعداد صفحات:128

دانشگاه آزاد اسلامي

واحد تبريز

دانشكده حقوق، الهیات و علوم سیاسی

پايان­نامه جهت اخذ درجه كارشناسيارشد.M.A

رشته حقوق خصوصی

عنوان تحقیق:

مسئولیت مدنی ناشی از خطای داور

فهرست مطالب

چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………………..1

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………1

فصل اول:کلیات

1-1-مفهوم داور و داوری و تفکیک آن از مفاهیم مشابه…………………………………………………………..4

• مفهوم داور، داوری………………………………… ………………………………………………………………4

1-1-1- 1- مفهوم داور ……………………………………………………………………………………………………..4

1-1-1-2- مفهوم داوری ……………………………………………………………………………………………………6

• تفکیک مفاهیم مشابه از داور ……………………………………………………………………………………7

1-1-2-1- داوری و کارشناسی ……………………………………………………………………………………….7

1-1-2-2- داوری و دادرسی ………………………………………………………………………………………….9

1-1-2-3- داوری و مصدّق …………………………………………………………………………………………..9

1-1-2-4- داوری و سازش …………………………………………………………………………………………10

1-1-2-5- داوری و توکیل …………………………………………………………………………….. ………….10

• علل رجوع به داوری…………………………………………………………………………………………….11
• محاسن و معایب داوری ………………………………………………………………………………………..12

1-1-4-1- محاسن داوری…………………………………………………………………………………………12

1-1-4-2- معایب داوری…………………………………………………………………………………………..13

1-1-5- مزایای مصونیت و مسئولیت داشتن داور ……………………………………………………………………..13

1-1-5-1- مزایای مصونیت داشتن داور از مسئولیت………………………………… ……………………13

1-1-5-2- مزایای مسئولیت داشتن داور………………………………………………………………………….14

• مسئولیت مدنی…………………………………………………………………………………………………………..15

1-2-1- مفهوم مسئولیت …………………………………………………………………………………………………15

1-2-2- مفهوم مسئولیت مدنی ………………………………………………………………………………………..16

1-2-2-1- مسئولیت مدنی در معنای عام …………………………………………………………………………16

1-2-2-2- مسئولیت مدنی در معنای خاص……………………………………………………………………..16

1-2-3- تفاوت مسئولیت مدنی و اخلاقی…………………………………………………………………………17

1-2-4- تفاوت مسئولیت مدنی و کیفری……………………………………………………………………………18

1-2-5- هدف از مسئولیت مدنی ……………………………………………………………………………………19

1-2-6- قلمرو مسئولیت مدنی ……………………………………………………………………………………….20

1-2-6-1- مسئولیت قراردادی ……………………………………………………………………………………..20

1-2-6-2- مسئولیت قهری ………………………………………………………………………………………….21

1-2-7- رابطه بین مسئولیت مدنی و قراردادی ………………………………………………………………….21

1-2-8- منابع مسئولیت مدنی……………………………………………………………………………………………..23

1-2-8-1- قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی…………………………………………………………………23

1-2-8-2- مسئولیت­های عینی و مطلق……………………………………………………………………………………..24

1-2-9- مبانی نظری مسئولیت مدنی ………………………………………………………………………………………….24

1-2-9-1- نظریه تقصیر………………………………………………………………………………………………………….25

1-2-9-2- نظریه ایجاد خطر……………………………………………………………………………………………………26

1-2-9-3- نظریه مختلط…………………………………………………………………………………………………………27

1-2-9-4- نظریه تضمین حق………………………………………………………………………………………………….28

1-2-10- نتیجه­……………………………………………………………………………………………………………………….28

فصل دوم: مسئولیت مدنی داوران

2-1- مفهوم مسئولیت مدنی داوران ………………………………………………………………………………………….31

2-2- قلمرو مسئولیت مدنی داوران ………………………………………………………………………………………….33

2-2-1- مسئولیت مدنی قراردادی داوران ……………………………………………………………………………33

2-2-2- مسئولیت مدنی قهری داوران ………………………………………………………………………………..34

2-2-3- شرط عدم مسئولیت داوران …………………………………………………………………………………..34

2-3- منابع مسئولیت مدنی داوران ………………………………………………………………………………………..35

2-3-1- منابع قانونی ……………………………………………………………………………………………………………….35

2-3-1-1- قانون اساسی  …………………………………………………………………………………………………….35

2-3-1-2- قانون مدنی ………………………………………………………………………………………………………..37

2-3-1-3- قانون مسئولیت مدنی ………………………………………………………………………………………….39

2-3-1-4- قانون آئین دادرسی داداگاه­های عمومی و انقلاب در امور مدنی………………………………….45

2-3-2- منابع فقهی …………………………………………………………………………………………………………………..46

2-3-2-1- کتاب( قرآن کریم) …………………………………………………………………………………………………..46

2-3-2-2- سنت ……………………………………………………………………………………………………………………..50

2-4- مبنای مسئولیت مدنی داوران…………………………………………………………………………………………………..51

2-4-1- مبنای قانونی مسئولیت مدنی داوران ……………………………………………………………………………….51

2-4-2- مبنای فقهی مسئولیت مدنی داوران………………………………………………………………………………….52

2-4-2-1- مفهوم قاعده لاضرر …………………………………………………………………………………………………….53

2-4-2-2- مستندات قاعده لاضرر ………………………………………………………………………………………………..55

2-4-2-3- قلمرو قاعده لاضرر ………………………………………………………………………………………………57

2-5-ارکان مسئولیت مدنی داوران در حقوق ایران ………………………………………………………………………..58

2-5-1- داشتن سمت داوری …………………………………………………………………………………………………….58

2-5-2- ارتکاب فعل زیان­بار …………………………………………………………………………………………………….59

2-5-2-1- مفهوم تقصیر ……………………………………………………………………………………………………….59

2-5-2-2- عناصر تقصیر………………………………………………………………………………………………………60

2-5-2-3- درجه تقصیر………………………………………………………………………………………………………..60

2-5-2-4- تقصیر عمدی و غیر عمدی……………………………………………………………………………………61

2-5-2-5- انواع تقصیر ……………………………………………………………………………………………………….62

2-5-2-5-1- تعدی ………………………………………………………………………………………………………..62

2-5-2-5-2- تفریط ………………………………………………………………………………………………………..62

2-5-2-6- گونه های تقصیر ………………………………………………………………………………………………..63

• بی احتیاطی …………………………………………………………………………………………….63

2-5-2-6-2-بی­مبالاتی……………………………………………………………………………………………….. 63

• عدم مهارت …………………………………………………………………………………………..64
• عدم رعایت نظامات دولتی …………………………………………………………………………64

• تقصیر شغلی و حرفه ای ………………………………………………………………………………64

• ورود ضرر ………………………………………………………………………………………………………………..66

2-5-3-1- مفهوم ضرر …………………………………………………………………………………………………………66

2-5-3-1-1- ضرر مادی ………………………………………………………………………………………………………….67

2-5-3-1-2- ضرر معنوی ………………………………………………………………………………………………………..68

2-5-3-2-  شرایط ضرری که قابل مطالبه است ……………………………………………………………………… 72

2-5-3-2-1- قطعی بودن ضرر………………………………………………………………………………………………….72

2-5-3-2-2- مستقیم بودن ضرر…………………………………………………………………………………………….73

2-5-3-2-3- مشروعیت حق مبنای مطالبه ضرر………………………………………………………………………..74

2-5-3-2-4- عدم جبران ضرر در گذشته………………………………………………………………………………..74

• -3-2-5- قابلیت پیش­بینی ضرر……………………………………………………………………………………75
  • رابطه سببیت بین فعل زیانبار و ضرر وارده ……………………………………………………………………75
  • بررسی چند مفهوم مشابه……………………………………………………………………………………………76

2-5-5-1- مفهوم اشتباه……………………………………………………………………………………………………….76

2-5-5-2- مفهوم خطا…………………………………………………………………………………………………………77

2-5-5-3- رابطه خطا و اشتباه………………………………………………………………………………………………77

• اقسام اشتباه………………………………………………………………………………………………………………….78

2-5-6-1- اشتباه موضوعی……………………………………………………………………………………………………..78

2-5-6-2- اشتباه حکمی…………………………………………………………………………………………………………78

• مفهوم و معیار تقصیر داوران ………………………………………………………………………………………..78

2-5-7-1- مفهوم تقصیر داوران …………………………………………………………………………………………….78

2-5-7-2- معیار تقصیر داوران ………………………………………………………………………………………………83

2-5-7-3- چند مصداق از تقصیر داوران  ………………………………………………………………………………….86

2-5-7-3-1-قصور داور در افشای تعارض منافع ………………………………………………………………..86

2-5-7-3-2- کناره گیری زودرس داور از رسیدگی داوری  …………………………………………………87

2-5-7-3-3- کوتاهی در صدور به موقع رای …………………………………………………………………………….87

• حدود و مسئولیت مدنی داوران ………………………………………………………………………………………………89

2-6-1- مسئولیت مدنی داوران در صورت ارتکاب تقصیر ……………………………………………………………89

2-6-1-1- مسئولیت مدنی داوران در تقصیر عمدی …………………………………………………………………….89

2-6-1-2- مسئولیت مدنی داوران در تقصیر غیر عمدی ……………………………………………………………….90

2-6-2- مسئولیت مدنی داوران در صورت ارتکاب اشتباه ……………………………………………………………..95

2-6-2-1- مسئولیت مدنی داوران در اشتباه حکمی …………………………………………………………………….95

2-6-2-2- مسئولیت مدنی داوران در اشتباه موضوعی…………………………………………………………………97

2-6-3- مسئولیت مدنی داوران در تفسیر نادرست قانون ……………………………………………………………..98

فصل سوم: آثار مسئولیت و خروج از آن

3-1- جبران خسارت ……………………………………………………………………………………………………………….101

3-1-1- شیوه­های جبران خسارت ……………………………………………………………………………………………101

3-1-1-1- استرداد عین و دادن مثل…………………………………………………………………………………………101

3-1-1-2- دادن قیمت…………………………………………………………………………………………………………..102

3-2- پرداخت کننده و وسیله­های پرداخت ………………………………………………………………………………..103

3-2-1- پرداخت خسارت به وسیله مسئول اصلی ( فاعل زیان) ………………………………………………….103

3-2-2- جبران خسارت به وسیله شرکت­های بیمه …………………………………………………………………..103

نتیجه­گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………105

پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………………………………..108

چکیده

مفهوم مسئولیت مدنی داوران به عنوان یکی از مباحث مسئولیت مدنی پدیده ای است که سابقه­ای از آن در مسئولیت مدنی ما ثبت نشده است. در نظام حقوقی ­ما مسئولیت مدنی داوران تا تصویب قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379 بطور کلی تابع قواعد عمومی مسئولیت مدنی بوده بدین نحو که هرگاه تخلف داور سبب اصلی ایجاد خسارت،  متضرر می­بود وی مسئول شناخته می­شد و داوران در مقابل همه افعال خود اعم از عمد و غیرعمد و اشتباه در صورتیکه سبب اصلی باشند مکلف به پاسخ گویی بودند. با تصویب قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی در سال 1379 داور در صورت دارا بودن یکی از سه عامل تقصیر- تقلب- تدلیس مسئول شناخته شده است با این توضیح که خطاهای شغلی اعم از عمد و غیر عمد که موجب خسارت مادی بر اشخاص گردند مسئولیت آور شناخته شده و در مورد اشتباهات اصولا آنها را فاقد مسئولیت و مبرا از مسئولیت دانسته است.به تعبیر دیگر مقنن مسئولیت مدنی داوران را محدود به خطای شغلی و حرفه­ای نموده و در نوع خطا خطاهای عمد و غیر عمدی را موجب مسئولیت دانسته است و در خصوص جبران خسارت ناشی از اشتباه محض اگرچه بصورت صریح تعیین تکلیف نکرده است ولی میتوان گفت بصورت حتمی داوران را مصون از جبران خسارت دانسته است. و در نوع خسارت نیز محدود به خسارتهای مادی نموده است و نسبت به خسارت معنوی ناشی از خطاهای شغلی داوران آن را مسئول به جبران خسارت ندانسته است. در این پایان نامه به ارزیابی و تحلیل دیدگاه قانونی و کلی نظام حقوقی کشورمان در مورد مسئولیت مدنی داوران و به بررسی و مشخص نمودن معیار و ضابطه این نوع از مسئولیت خواهیم پرداخت.

واژه­های کلیدی: داور،  داوری،  مسئولیت،  مبنای مسئولیت،  تقصیر،  اشتباه