مطالعه تطبیقی تأثیر اشتباه بر مسئولیت کیفري در حقوق کیفري ایران و فقه امامیه93

پایان نامه مطالعه تطبیقی تأثیر اشتباه بر مسئولیت کیفري در حقوق کیفري ایران و فقه امامیه93

دانلود پایان نامه رشته حقوق با موضوع مطالعه تطبیقی تأثیر اشتباه بر مسئولیت کیفري در حقوق کیفري ایران و فقه امامیه93 با فرمت ورد و قابل ویرایش از ماهان داک

 

چکیده

در حقوق کیفری اصل بر این است که جهل به قانون رافع مسئولیت کیفری نیست. جهل اعم از بسيط و مركب بوده و برخلاف اعتقادبرخی از حقوقدانان، اشتباه، عمل خلاف واقعي است كه يا ناشي از جهل مركب فرد نسبت به امور است يا ناشي از جهل بسيط او باشد. جهل واشتباه به عنوان یکی از موارد سلب مسؤوليت، در کنار مواردی مانند کودکی، جنون، اکراه، مستی وخواب آورده  می شود که مقرون بودن رفتارارتکابی بدان (اشتباه) باعث منتفی شدن یکی از ارکان مسؤوليت کیفری یعنی قوه تشخیص وتمییز وسپس موجب عدم قابلیت انتساب آن به مرتکب وسلب مسؤوليت کیفری می شود.

اشتباه از لحاظ اصطلاحی عبارت است از « درک وتصور نادرست وخلاف واقع شخص از امری »  اشتباه ممکن است به دو حالت الف: اشتباه حکمی ب: اشتباه موضوعی اتفاق بیفتد، اشتباه برحسب اینکه حکمی باشد یا موضوعی، دارای تأثیر ونقش متفاوت وگوناگون در حقوق کیفری (در جرم بودن یا نبودن، مسؤوليت کیفری داشتن یا نداشتن) دارد. در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 تاحدودی به تأثیر اشتباه حکمی برمسئولیت کیفری اشاره شده است ولی در همین قانون مانند قانون مجازات اسلامی 1370 هیچ اشاره صریحی به اشتباه موضوعی نشده است. در این تحقیق دید گاه های فقه امامیه وحقوق موضوعه تأثیر اشتباه برمسئولیت کیفری ازابعاد مختلف موردبررسی قرار گرفته است.

 

واژگان کلیدی: جهل، اشتباه حکمی، اشتباه موضوعی، مسئولیت کیفری

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                               صفحه

چکیده 1

مقدمه. 2

الف- بیان مسئله. 2

ب- اهمیت وضرورت انجام تحقیق. 3

ج- پرسش هاي تحقیق. 3

د- فرضیه های تحقیق. 4

ه- اهداف تحقیق. 4

و- تعاريف واژه هاواصطلات تخصصی. 5

1-اشتباه 5

2- جهل. 7

3- جهل قصوري.. 9

4- جهل تقصيري.. 9

5- اشتباه حکمی. 10

6- اشتباه موضوعی. 10

7- مسؤوليت كيفري.. 10

ز-پیشینه تحقیق. 21

ح- روش تحقيق. 27

ر- ساختار تحقیق. 29

بخش اول: کلیات احکام و مقررات راجع به اشتباه حکمی.. 30

فصل اول :جایگاه اشتباه حکمی و احکام آن در فقه امامیه 32

مبحث اول:منشأ اشتباه حکمی و احکام آن درفقه امامیه. 32

گفتار اول :منشأ اشتباه حکمی. 32

الف) فقدان نص… 33

ب) اجمال نص… 33

ج) تعارض نصوص… 33

گفتاردوم: احکام اشتباه حکمی در قلمرو فقه اماميه. 33

الف- حكم كلي جهل حکمی در فقه امامیه. 34

1-قاعده وجوب تعلم احکام شرعي. 35

2- قاعده اشتراک احکام اسلامي ميان عالم و جاهل. 38

ب-حكم اختصاصي جهل حکمی درفقه امامیه. 39

مبحث دوم:تأثیر انواع اشتباه حکمی برمسئولیت کیفری درفقه امامیه. 44

گفتار اول :اشتباه حکمی ناشی از وجود قانون. 44

گفتاردوم:اشتباه حكمي ناشي از تفسير نادرست  قانون. 45

فصل دوم:جایگاه وقلمرواشتباه حكمي در حقوق کیفری موضوعه ایران. 50

مبحث اول: انواع اشتباه حکمی ومبانی آن درقلمرو حقوق موضوعه ایران. 50

گفتاراول:اشکال اشتباه حکمی دردیدگاه دکترین حقوق. 51

الف- اشتباه حکمی ناشی از وجود قانون. 51

ب- اشتباه حکمی  ناشی در تفسیر نادرست ازقانون. 52

گفتار دوم: اشتباه حکمی در دیدگاه دکترین حقوقی وقوانین موضوعه ایران. 52

الف- اشتباه حکمی در دیدگاه دکترین حقوقی. 53

1-دیدگاه موافقین قاعده « جهل به قانون رافع مسئولیت نيست » 53

2- دیدگاه مخالفین  قاعده « جهل به قانون رافع مسئولیت نيست» 55

3- طرفداران اعمال مطلق قاعده «جهل به قانون رافع مسؤوليت نيست» 58

4-طرفداران اعمال نسبي قاعده «جهل به قانون رافع مسؤوليت نيست» 59

ب- حکم کلی قانون مجازات اسلامي درباره اشتباه حکمی. 60

گفتارسوم: موضع قانون مجازات اسلامي1392راجع به اشتباه حکمی  برحسب نوع جرم 61

الف) جرايم مستوجب حد. 61

ب) جرايم مستوجب قصاص… 62

ج) جرائم مستوجب تعزير. 63

بخش دوم:احکام و مقررات راجع به اشتباه موضوعي.. 66

فصل اول :تأثیراشتباه موضوعي بر مسؤوليت كيفري در فقه امامیه 67

مبحث اول:جرائم مستوجب حد وتعزیر. 67

گفتاراول:جرایم مستوجب حد. 67

الف-جرم زنا 67

ب- جرم سرقت.. 71

ج-مصرف مسکر. 73

د- سایر حدود 73

گفتار دوم :جرایم مستوجب تعزیر. 79

الف- ضرب.. 79

ب- جرح. 79

مبحث دوم : جرايم عليه تماميت جسماني اشخاص… 80

گفتار اول : قتل. 81

الف- اشتباه در هويت مجني عليه. 81

1-نظر دسته اول. 81

2-نظر دسته دوم 82

ب-اشتباه درموضوع. 85

ج-اشتباه در هدف.. 98

د- اشتباه در فعل نوعاً كشنده 101

گفتار دوم: اشتباه در ضرب و جرح و قطع عمدي.. 102

فصل دوم: تأثیر اشتباه موضوعي بر مسؤوليت كيفري در حقوق موضوعه ایران. 106

مبحث اول: جرائم عمدي.. 107

الف – اشتباه در عناصر اساسی تشکیل دهنده جرم 107

1) شعور يا قدرت تشخيص… 107

2) اراده 108

3) سوء نيت يا قصد مجرمانه. 108

4)انگيزه 109

5)آگاهي و علم. 109

ب- اشتباه درکیفیات مشدده جرم 112

گفتار دوم : اشتباه در شخص… 113

الف – اشتباه در موضوع. 113

ب-  اشتباه در هویت.. 114

ج- اشتباه درنتیجه. 114

مبحث دوم: جرائم غير عمدي.. 116

گفتار اول: دیدگاه مخالفین به رفع مسئولیت کیفری.. 116

گفتار دوم: دیدگاه قائلین به رفع مسئولیت کیفری.. 117

نتيجه‌گيري و پيشنهادها 117

فهرست منابع و مآخذ. 123

 

 

یزلئ