اصول قانون اساسی و سایر قوانین مصوب درصلاحیت ذاتی محاکم نظامی

پایان نامه اصول قانون اساسی و سایر قوانین مصوب درصلاحیت ذاتی محاکم نظامی

دانلود پایان نامه رشته حقوق با موضوع اصول قانون اساسی و سایر قوانین مصوب درصلاحیت ذاتی محاکم نظامی با فرمت ورد و قابل ویرایش از ماهان داک

 

مقدمه

در طول 10 سال خدمت قضائی که در سازمان قضائی نیروهای مسلح در مَناسب مختلف اعم از دادسرا و دادگاه نظامی داشته ام ، آنچه ذهن این حقیر را به خود درگیر کرده بود صلاحیت ذاتی محاکم نظامی و در رأس آن ، صلاحیت اضافی این محاکم بوده است. در طول این مدت ، احساس می کردم صلاحیت محاکم نظامی از استواری و استحکامی که یک محکمه اختصاصی به آن نیاز دارد برخوردار نبوده و این تزلزلِ در صلاحیت و برداشت های متفاوت قضات محترم از قوانین ، منجر به صدور آراء و قرارهای متفاوت هم می شده است.

تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد ، فرصت بسیار مناسب و مغتنمی را برای اینجانب فراهم کرد تا با مطالعه دقیق کتب حقوقی ، استفاده از تجربیات گرانقدر همکاران قضائی ، استفاده از نظرات و راهنمائی های ارزشمند استاد راهنمای محترم ، جناب آقای دکتر “محمدعلی طاهری“ و مشاوره های مفید استاد مشاور محترم جناب آقای دکتر “سیدحسن هاشمی“ به این دغدغه فکری خود که صد البته دامن گیر مراجع قضائی هم هست ، بپردازم تا بلکه با عنایات حضرت حق بتوان نقاط کور قانونگذاری و ابهامات و تعارضات قانونی را شناسائی کرد.

یکی از علل تأسیس محاکم اختصاصی ، اختصاصی بودن مجرمین این محاکم می باشد . بدیهی است محکمه اختصاصی با مجرمین اختصاصی ، نیازمند قضات و آئین دادرسی و قانون جزای اختصاصی هم می باشد.

با نگرشی کنجکاوانه به جرائم پرسنل نیروهای مسلح متوجه می شویم این پرسنل به مناسبت نوع اشتغال و وظائفی که بر عهده دارند ، ناگزیر از رعایت موازین و مقررات خاصی هستند و در صورت نادیده گرفتن آن مقررات مرتکب جرائمی می شوند که برای شهروندان معمولی موضوعیت نداشته و جرم تلقی نمی گردد . بنابراین طبیعی است که رسیدگی به این گونه جرائم را مراجع خاص نظامی بر عهده گیرند.[1]

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی محاکم نظامی تنها محکمۀ اختصاصی می باشند که به موجب اصل 172 قانون اساسی مورد توجه مقنن قرار گرفت و به رسمیت شناخته شد . اصل 172 قانون اساسی بیانگر سیاست جنایی قانونگذار بعد از انقلاب اسلامی می باشد . سیاستی که قبل از انقلاب با ابهامات فراوانی رو برو بود و همین ابهامات بود که قدرتِ مانور نظام حاکمه را در خصوص نحوۀ رسیدگی محاکم نظامی گسترش می داد .

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با درایتی که قانونگذار در تدوین اصل 172 قانون اساسی داشت ، رسیدگی به جرائم غیر نظامیان از صلاحیت محاکم نظامی خارج و رسیدگی به جرائم نظامیان در چارچوبی محصور و معقول ، محدود شد .

همانگونه که اشاره شد اصل 172 تبیین کننده سیاست جنایی قانونگذار در برابر جرائم نظامیان میباشد ، لذا مقنن می بایست در وضع قوانین عادی بگونه ای عمل کند که از این سیاست جنایی فاصله نگیرد ، البته اگر تخلف از این سیاست جنایی محدود باشد ؛ ایرادی نخواهد داشت کما اینکه قاعدۀ ” ما مِن کُلِّ عامٍ الا و قَد خُصَّ” چنین اجازه ای را داده است . در ذیل مختصراًبه چارچوب و سنگ بنای این پایان نامه اشاره می شود تا شاکله کلی این نوشتار ترسیم شود.

 

[1]– آشوری ، محمد ،آیین دادرسی کیفری ، چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، چاپ 11 ، پائیز 1388، صفحه 95

فهرست مطالب          

مقدمه :………………………………………………………………………………………………………………………..9  

الف : بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………11

ب : ضرورت و هدف تحقیق…………………………………………………………………………………………11

ج : پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………….12

د : سازماندهی تحقیق.…………………………………………………………………………………………………..12               

فصل اول : مبانی و کلیات…………………………………………………………………………………..14                     

مبحث اول : مفهوم صلاحیت و گونه های جرم نظامی…………………………………………..14     

گفتاراول : مفهوم صلاحیت و فلسفه تشکیل دادگاه های نظامی………………………………….16                         

الف : صلاحیت ذاتی…………………………………………………………………………………………………….19     

ب : صلاحیت محلی……………………………………………………………………………………………………..29      

1 : دادگاه محل وقوع جرم..…………………………………………………………………………………………………31     

1 – 1 : جرم مستمر.………………………………………………………………………………………………………….32    

2 – 1 : جرم اعتیادی…………………………………………………………………………………………………………34     

3 – 1 : شروع به جرم………………………………………………………………………………………………………..35   

4 – 1 : محل وقوع عنصر مادی و حصول نتیجه………………………………………………………………………..36    

5 – 1 : جرائم ارتکابی در قلمرو حاکمیت ایران………………………………………………………………………..37

2 : دادگاه محل کشف جرم..………………………………………………………………………………………………..40  

3 : دادگاه محل دستگیری متهم.……………………………………………………………………………………………41   

4 : دادگاه محل اقامت متهم.………………………………………………………………………………………………..42

5 : دادگاه محل وقوع مهمترین جرم..……………………………………………………………………………………..43

6 : صلاحیت دادگاه مقدم در تعقیب.……………………………………………………………………………………..44

ج : صلاحیت نسبی……………………………………………………………………………………………………….44

د : صلاحیت شخصی..…………………………………………………………………………………………………..45  

هـ : صلاحیت اضافی…………………………………………………………………………………………………….49

1 : جرائم غیر قابل تفکیک.………………………………………………………………………………………………….52

1 – 1 : وحدت جرم و تعدد متهمان………………………………………………………………………………………53

2 – 1 : متهم واحد جرائم متعدد از نوع مشابه یا مختلف……………………………………………………………..54

3 – 1 : متهم واحد ، جرم فعل واحد ، عناوین متعدد مجرمانه……………………………………………………….55

4 – 1 : وحدت داعی………………………………………………………………………………………………………..56 

2 : جرائم مرتبط.………………………………………………………………………………………………………………57

3 : احاله..……………………………………………………………………………………………………………………….60   

و : فلسفه تشکیل دادگاه های نظامی……………………………………………………………………………….62  

1 : اصل تسریع در رسیدگی..……………………………………………………………………………………………….63

2 : تفاوت ماهیت جرائم.…………………………………………………………………………………………………….64

3 : حفظ اسرار…………………………………………………………………………………………………………………64

4 : حفظ آبرو و حثیت نیروهای مسلح…………………………………………………………………………………….66

5 : نقش بازدارندگی………………………………………………………………………………………………………….66   

گفتاردوم : گونه های جرم نظامی………………………………………………………………………………..67      

الف : جرم خاص نظامی………………………………………………………………………………………………..68

ب : جرم در مقام ضابط…………………………………………………………………………………………………70

ج : جرائم عمومی نظامیان……………………………………………………………………………………………..74   

1 : جرم عمومی در حین خدمت…………………………………………………………………………………………..75

1 – 1 : جرم عمومی مرتبط با خدمت…………………………………………………………………………………….75   

2 – 1 : جرم عمومی بی ارتباط با خدمت………………………………………………………………………………..76         

2 : جرم عمومی خارج از وقت خدمت.………………………………………………………………………………….76  

مبحث دوم : مفهوم کارکنان نظامی و انواع آن……………………………………………………….77  

گفتاراول : مفهوم کارکنان نظامی در حقوق داخلی……………………………………………………..78

گفتاردوم : گستره شمول مفهوم نظامیان……………………………………………………………………….80

الف : کارکنان ثابت………………………………………………………………………………………………………81   

1 : نظامیان……………………………………………………………………………………………………………………..81  

2 : کارمندان……………………………………………………………………………………………………………………81  

3 : محصلان……………………………………………………………………………………………………………………82

ب : کارکنان غیر ثابت نظامی…………………………………………………………………………………………82 

1 : کارکنان وظیفه…………………………………………………………………………………………………………….82

2 : کارکنان پیمانی……………………………………………………………………………………………………………83  

3 : کارکنان خرید خدمت…………………………………………………………………………………………………..83    

ج : سایر کارکنان نظامی……………………………………………………………………………………………………..84   

1 : بسیجیان…………………………………………………………………………………………………………………….84  

1 – 1 : بسیجی عادی…………………………………………………………………………………………………………85                   

2 – 1 : بسیجی فعال………………………………………………………………………………………………………….85

3 – 1 : بسیجی ویژه………………………………………………………………………………………………………….85

2 : اُسرا…………………………………………………………………………………………………………………………86                           

فصل دوم : ساختار وصلاحیت اضافی دادسراها ودادگاه های نظامی قبل از انقلاب اسلامی…………………………………………………………………………………………………..88

مبحث اول: بررسی ساختاردادسراهاودادگاه های نظامی قبل ازانقلاب اسلامی……90

گفتاراول : بررسی ساختاردادسراهاودادگاه های نظامی دراصل87 قانون اساسی مشروطه مصوب 14 / 7 / 1286……………………………………………………………………………………………….92

گفتاردوم : بررسی ساختار دادسراها و دادگاه های نظامی در قانون محاکمات نظامی مصوب 30 / 4 / 1307……………………………………………………………………………………………….94

الف : دیوان حرب دائمی نواحی نظامی…………………………………………………………………………..95

ب : دیوان تجدید نظر……………………………………………………………………………………………………97

ج : دیوان های حرب زمان جنگ……………………………………………………………………………………98

د : دیوان تجدید نظر زمان جنگ…………………………………………………………………………………….98

هـ : دیوانهای حرب در نواحی که به حال حکومت نظامی و در اماکنی که درحال محاصره می باشند………………………………………………………………………………………………………………………99

و : دیوانهای تجدید نظر در نقاطی که به حال حکومت نظامی می باشند………………………….100

گفتارسوم : بررسی ساختار محاکم نظامی در قانون دادرسی و کیفر ارتش مصوب     22 / 2 / 1318.…………………………………………………………………………………………………………102

الف : دیوان حرب عادی در نواحی نظامی…………………………………………………………………….103

ب : دیوان تجدید نظر………………………………………………………………………………………………….105

ج : دیوان های حرب زمان جنگ………………………………………………………………………………….105

د : دیوان های تجدید نظر زمان جنگ…………………………………………………………………………..106

هـ : دیوان حرب در نقاطی که به حال حکومت نظامی می باشند……………………………………107

و : دیوان تجدید نظر در نقاطی که به حال حکومت نظامی می باشند………………………………108

گفتارچهارم : بررسی ساختار دادگاه های نظامی در قانون طرز تشکیل دادگاه های نظامی موقت زمان حکومت نظامی مصوب 23 / 2 / 1321.……………………………………..109

گفتارپنجم : بررسی ساختار دادگاه های نظامی درآیین نامه تشکیل و صلاحیت دادگاه های نظامی در زمان حکومت  نظامی مصوب  6 / 3 / 1322 کمیسیون قوانین دادگستری………………………………………………………………………………………………………………….110

مبحث دوم : بررسی صلاحیت اضافی دادسراها و دادگاه های نظامی قبل از انقلاب اسلامی…………………………………………………………………………………………………………111

گفتار اول : بررسی صلاحیت اضافی محاکم نظامی قبل از انقلاب اسلامی از حیث جرایمی که بدون توجه به فاعل آن درصلاحیت محاکم نظامی دانسته شده بود………..113

الف : جرایم موضوع ماده 59 قانون محاکمات نظامی مصوب 30 / 4 / 1307…………………113

ب : قانون مرجع محاکمه ماموران نظمیه و سجل احوال مصوب 30 / 12 / 1309……………114

ج : قانون مجازات مجرمین در امور نظام وظیفه مصوب 1310……………………………………….115

د : قانون مجازات قاچاقچیان مسلح مصوب 18 / 4 / 1315……………………………………………116

هـ : جرائم موضوع ماده 94 قانون دادرسی وکیفر ارتش مصوب 4 / 10 / 1318……………..116

و : قانون راجع به صلاحیت دادگاه های نظامی مصوب2/5/1328درمورد جرائم عمومی.…120

گفتار دوم : بررسی صلاحیت اضافی محاکم نظامی قبل از انقلاب اسلامی در خصوص نظامیان………………………………………………………………………………………………………………………121

الف : بررسی صلاحیت اضافی محاکم نظامی درخصوص نظامیان درقانون دادرسی و کیفر ارتش………………………………………………………………………………………………………………………….122

ب : ماده واحده قانون رسیدگی به جرایم عمومی افسران و افراد ارتش در دادگاه های عمومی مصوب 23 / 8 / 1322………………………………………………………………………………………………..124

فصل سوم : ساختار وصلاحیت اضافی دادسراها و دادگاه های نظامی بعد از انقلاب اسلامی…………………………………………………………………………………………………125

مبحث اول : ساختار دادسراها و دادگاه های نظامی بعد از انقلاب اسلامی………..126

گفتاراول : قانون اعاده صلاحیت مراجع قضایی دادگستری مصوب8/2/1358 شورای انقلاب……………………………………………………………………………………………………………………….128

گفتاردوم : ماده واحده راجع به جرایم پاسداران کمیته هاوپاسداران انقلاب اسلامی مورخ 13/5/1358شورای انقلاب………………………………………………………………………………132

گفتار سوم : لایحه  قانون  اصلاح  قسمتی  از  قانون  دادرسی  و  کیفر ارتش  مصوب

 13/6/1358………………………………………………………………………………………………………………135

گفتارچهارم : لایحه قانون تشکیل دادگاه های انقلابی ارتش مصوب 29/8/1358…….136

گفتار پنجم : قانون  الحاق سازمان قضایی ارتش به دادگستری جمهوری اسلامی ایران مصوب 10 / 8 / 1360  شورای عالی قضایی با اصلاحیه های بعدی……………………….138

گفتار ششم : قانون دادرسی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مصوب 22/2/1364……………………………………………………………………………………………………………….142

گفتار هفتم : قانون تشکیل دادگاه های کیفری1 و 2 و شعب دیوان عالی کشور مصوب

31 /3 /1368…………………………………………………………………………………………………………….145

مبحث دوم : صلاحیت اضافی دادسراها و دادگاه های نظامی بعد از انقلاب اسلامی……………………………………………………………………………………………………………………..147

گفتار اول : صلاحیت اضافی دادسراها و دادگاه های نظامی قبل از استجازة مورخ     20/ 11 / 1373 مقام معظم رهبری مد ظله العالی……………………………………………………..151

الف : بررسی صلاحیت اضافی دراستجازة مقام معظم رهبری مورخ 19/ 10 / 1370………..152

ب :بررسی صلاحیت اضافی درقانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب18/5/1371…154

ج : بررسی  قانون  تعیین  حدود  صلاحیت  دادسراها  و  دادگاه های  نظامی کشور  مصوب

 9 / 5 / 1373 مجمع تشخیص مصلحت نظام……………………………………………………………….165 

گفتاردوم : بررسی صلاحیت اضافی محاکم نظامی بعد ازاستجازه مورخ20 / 11 / 1373  مقام معظم رهبری………………………………………………………………………………………………………176  

الف : بررسی استجازه مورخه 20 / 11 / 1373 مقام معظم رهبری…………………………………..177

ب : بررسی صلاحیت اضافی درقانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب 1382………..183

نتیجه گیری و پیشنهاد…………………………………………………………………………………………194

1 : نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………194

2 : پیشنهاد……………………………………………………………………………………………………………….198

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………201