بررسی نقش توبه در پرتو حقوق جزای ایران و فقه اسلامی 94

پایان نامه بررسی نقش توبه در پرتو حقوق جزای ایران و فقه اسلامی 94

دانلود پایان نامه رشته حقوق با موضوع بررسی نقش توبه در پرتو حقوق جزای ایران و فقه اسلامی 94 با فرمت ورد و قابل ویرایش از ماهان داک

چکیده

سیاست کیفر زدایی در نظام جزایی اسلام، ضمن نفی انحصار شیوه‌های مبارزه علیه جرم در اعمال مجازات، امکان تمسک به نهادهایی که به وضوح از رویکردهای سخت سرکوبی متمایز است را فراهم کرده است. نهاد توبه از جمله تأسیساتی است که در حقوق جزای اسلامی و در راستای کیفر زدایی، در پرتو جلب همکاری و مشارکت بزهکار در فرآیند مبارزه با بزهکاری پیش بینی شده است.

در آیات و روایات، توبه از جایگاه و منزلت خاصی برخوردار است؛ زیرا نجات و رهایی انسان‌ها از امواج خطرناک و سهمگین گناهان در گرو آن است. در آیات متعددی به این مسئله اشاره شده است. مفسران در ذیل آن آیات به توضیح و تبیین توبه و شرایط آن پرداخته اند و در جوامع حدیثی بابی به توبه اختصاص یافته است و محدثان به تشریح آن همت گماشته اند. علاوه بر جایگاه رفیع توبه در قرآن و روایات، عارفان، دانشمندان علم اخلاق، متکلمان و ادیبان هر یک در کتاب‌های خود، بابی به عنوان توبه گشوده اند و آن را مورد شرح و تفصیل قرار داده اند. در این میان فقها از منظری دیگر به توبه نگریسته و با الهام از آیات و روایات، آثار حقوقی آن را مورد بررسی قرار داده اند.

در کتاب‌های فقهی به وجوب توبه اشاره شده و امروزه نیز به عنوان یکی از عوامل تخفیف یا سقوط مجازات مطرح است.

پشیمانی یا عدول از ارتکاب جرم، می‌تواند به عنوان یکی از عوامل فردی کردن مجازات‌ها مورد بحث قرار گیرد و آثاری چون تعلیق، تخفیف و سقوط مجازات یا تعلیق تعقیب را به دنبال داشته باشد زیرا شخصی که خطا می‌کند و از کرده خود پشیمان می‌شود مانند کسی نیست که به ادامه ناسازگاری با جامعه اصرار می‌ورزد. مجازات چنین شخصی که اصلاح شده و حاضر است گذشته خود را جبران کند، در بسیاری موارد نه تنها نفعی برای خود او و جامعه ندارد، بلکه مضرات فراوانی هم خواهد داشت. چه بسا نفس پشیمان، گمان کند که جامعه با او لجبازی می‌کند و از این رو دوباره میل به سرکشی نماید.

قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در تبعیت از منابع فقهی و موازین شرعی با رویکردی بدیع و نسبتاً بی سابقه، تأثیر کلی یا جزئی نهاد توبه در سقوط واکنش‌های کیفری را مورد توجه قرار داده است. این تأسیس امکان خیره کننده ای به منظور اصلاح بزهکار از طریق نو سازگاری داوطلبانه وی فراهم کرده، توقف جریان متعارف دادرسی‌های کیفری را موجب می‌گردد. به طوری که اظهار توبه و احراز آن، تعقیب یا ادامه پیگرد متهم یا صدور حکم و اجرای مجازات را معلق یا منتفی می‌سازد.

واژگان کلیدی: توبه، حد، تعزیرات، سقوط مجازات، حق الله، حق الناس.

 

فهرست مطالب

چکیده. 1

مقدمه.. 2

1- بیان مسئله.. 2

2- اهمیت موضوع.. 2

3- اهداف تحقیق… 3

4- سوالات تحقیق… 3

5- فرضیه‌های تحقیق… 3

6- سابقه تحقیق… 3

7- روش تحقیق… 4

8- چارچوب نظری تحقیق… 4

بخش اول: مفهوم ماهیت توبه.. ………………………………………………………………………………………..5

فصل اول: آشنایی با مفهوم توبه. 5

مبحث اول: تعریف توبه. 5

گفتار اول: تعریف بررسی لغوی توبه.. 5

بند اول: ساختار صرفی توبه.. 5

بند دوم: معنای لغوی و اصطلاحی توبه.. 6

گفتار دوم: ماهیت شرعی توبه.. 9

بند اول: توبه در لسان شرع از دید فقها 9

بند دوم: اهمیت و کاربرد توبه و مشتقات آن در قرآن.. 10

مبحث دوم: توبه و ادّله اربعه. 13

گفتار اول: حکم تکلیفی توبه و مستندات آن.. 13

بند اول: دلالت آیات قرآنی بر وجوب توبه.. 13

بند دوم: دلائل روائی بر وجوب توبه.. 15

بند سوم: وجوب توبه از دید عقل… 18

بند چهارم: اجماع و وجوب توبه.. 19

گفتار دوم: وجوب توبه دلالت بر فور. 19

بند اول:توبه، امر ارشادی عقلی و امر مولوی شرعی… 19

بند دوم: وجوب توبه و دلالت بر فور یا تراخی… 20

فصل دوم: ارکان لازم و شرایط پذیرش توبه. 22

مبحث اول: ارکان لازم برای تحقق توبه. 22

گفتار اول: ارکان توبه.. 22

بند اول: عناصر توبه از دیدگاه امام علی (ع). 22

بند دوم: عناصر توبه.. 23

1- معرفت…. 23

2- ندامت…. 23

3- عزم. 24

گفتار دوم: اقسام توبه و تائبین… 24

بند اول: اقسام توبه.. 24

بند دوم: اقسام تائبین… 25

مبحث دوم: شرایط پذیرش توبه. 27

گفتار اول: پذیرش توبه.. 27

گفتار دوم: شرایط و مبنای پذیرش توبه.. 30

بند اول: ادای حق الله… 30

بند دوم: ادای حق الناس (جبران خسارت). 30

بند سوم: مبنای پذیرش توبه و اسقاط عقاب… 32

بند چهارم: چگونگی توبه ناتوان از معصیت…. 33

بخش دوم: تبیین نقش توبه در فقه جزایی اسلام و حقوق جزای ایران.. 34

فصل اول: نقش توبه در فقه جزایی اسلام. 34

مبحث اول: تاثیر توبه در جرایم مستوجب حد.. 34

گفتار اول: معنای لغوی و اصطلاحی حد.. 34

بند اول: مفهوم حد.. 34

بند دوم: دو قاعده کلی در مورد حدود در رابطه با توبه.. 36

1- سقوط حد با توبه پیش از قیام بینه.. 36

2- تخییر امام و حاکم در اقامه حد یا عفو از آن با توبه بعد از قرار. 36

گفتار دوم: نقش توبه در جرائم مستوجب حد در پرتو فقه جزایی اسلام. 37

بند اول: توبه اززنا 37

1- تعریف…. 37

2- توبه از زنا قبل از اقامه بینه.. 37

2-1 نظر فقهای امامیه در توبه از زنا قبل از اقامه بینه.. 38

3- توبه بعد از قیام بینه و نظر فقهای امامیه در این مورد. 39

4- توبه قبل از اقرار به زنا 40

5- توبه بعد از قرار به زنا نزد امام و حاکم.. 41

بند دوم: توبه از لواط… 42

1- تعریف لواط… 42

2- راه‌های اثبات و کیفر لواط… 43

3- تاثیر توبه در کیفر لواط… 43

بند سوم: توبه از مساحقه.. 43

1- تعریف مساحقه.. 43

2- راه‌های اثبات و مجازات مساحقه.. 44

3- تاثیر توبه در حد مساحقه.. 44

بند چهارم: توبه از قیادت… 44

1- تعریف قیادت… 44

2- راه‌های اثبات و مجازات قیادت… 44

3- تأثیر توبه در حد قیادت… 45

4- توبه و نفی بلد در قیادت… 45

5- توبه و تکرار قوادی… 45

بند پنجم: توبه از قذف… 46

1- تعریف قذف… 46

2- راه‌های اثبات قذف… 46

3- کیفر قذف… 46

4- چگونگی توبه قاذف… 47

5 – شهادت قاذف پس از توبه.. 47

6- حد قذف حق الناس است یا حق الله؟. 48

7- شرایط سقوط حد قذف… 48

بند ششم: سب پیامبر (ص) و ائمه شیعه علیهم السلام. 48

1- منظور از سب چیست؟. 48

2- حکم شرعی سب النبی از دیدگاه اهل سنت…. 49

3- حکم شرعی سب پیامبر (ص) و ائمه از دید فقهای امامیه.. 50

4- توبه ساب و سابه از دید فقهای امامیه.. 52

بند هفتم: توبه از شرب خمر. 52

1- تعریف شرب خمر. 52

2- راه‌های اثبات و کیفر شرب خمر. 53

3- تاثیر توبه در حد شرب خمر. 53

4- توبه شارب خمر از دیدگاه فقهای عامه.. 54

بند ششم: توبه از سرقت…. 55

1- تعریف سرقت…. 55

2- راه‌های اثبات و کیفر سرقت…. 55

3- توبه از سرقت از دید قرآن.. 55

4- توبه از سرقت قبل از اقرار نزد حاکم.. 56

5- توبه از سرقت بعد از اقرار نزد حاکم.. 56

6- توبه سارق و سارقه قبل از قیام بینه.. 58

7- توبه سارق و سارقه پس از قیام بینه.. 58

بند نهم: توبه از محاربه.. 59

1- تعریف محاربه: 59

2- راه‌های اثبات و کیفر محاربه.. 59

3- تاثیر توبه در حد محاربه.. 60

بند دهم: توبه از بغی… 63

1- مفهوم بغی… 63

2- توبه باغی و مسئولیتش در برابر اعمال ارتکابی… 63

بند یازدهم: توبه و ارتداد. 64

1- تعریف ارتداد. 64

2- راه‌های اثبات و کیفر ارتداد. 65

3- انواع مرتد از دید فقهای شیعه.. 65

4- قرآن و ارتداد. 66

5- مرتد و توبه او از دید فقهای عامه.. 66

6- نظر فقهای شیعه در مورد توبه مرتد.. 67

مبحث دوم: تأثیر توبه در جرایم مستوجب تعزیر در پرتو فقه جزایی اسلام. 67

گفتار اول: معنای لغوی و اصطلاحی تعزیر. 68

گفتار دوم: تأثیر توبه در تعزیرات… 68

بند اول: ‌نظرات فقهای امامیه.. 70

1- عدم تأثیر توبه در سقوط تعزیر. 70

2- سقوط مطلق تعزیرات با توبه.. 70

3- دلیل سقوط تعزیر با «توبه» مطلقاً 70

4- توبه و تعزیرات مالی… 71

5- عدم تأثیر توبه در تعزیرات حکومتی… 72

بند دوم: توبه و سقوط تعزیر از دیدگاه فقهای عامه.. 73

مبحث سوم: بررسی تأثیر توبه به اعتبار امکان، زمان و کیفیت… 74

گفتار اول: زمان پذیرش توبه از دیدگاه فقها 74

بند اول: نظر فقهای امامیه.. 74

1- توبه قبل از دستگیری و اثبات جرم. 74

2- توبه بعد از اقرار به جرم. 75

3- توبه بعد از اثبات جرم با قیام بینه.. 76

بند دوم: دیدگاه فقهای اهل سنت…. 78

1- نظریه سقوط مجازات… 78

2- نظریه عدم سقوط مجازات… 79

گفتار دوم: احراز توبه.. 80

بند اول: علم قاضی و توبه.. 80

بند دوم: کیفیت احراز توبه توسط قاضی… 82

1- احراز توبه و رابطه آن با قاعده اصاله الصحه.. 82

2- احراز توبه و ارتباط آن با قاعده درأ 83

گفتار سوم: مرور زمان و توبه.. 84

بند اول: آیا مرور زمان می‌تواند اماره ای به توبه باشد؟. 84

بند دوم: منشاء پیدایش حقوق و جریان مرور زمان.. 85

بند سوم: دلایل مخالفین مرور زمان و پاسخ آنها 88

فصل دوم: اثر توبه در پرتو حقوق جزای ایران… 91

مبحث اول: تبیین نقش توبه به اعتبار اقسام مجازات‌ها ….. ………………………. 91

گفتاراول: سیاست کیفری و جایگاه توبه در قوانین ایران.. 91

بند اول: جايگاه توبه در قانون مجازات اسلامي 1370. 91

بند دوم: جایگاه توبه در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392.. 91

بند سوم: جایگاه توبه در قانون آئین دادرسی کیفری مصوب 1392.. 93

گفتار دوم: تاثیر توبه در مجازات‌ها 93

بند اول: تأثیر توبه در مجازات‌های حدی… 93

بند دوم: تاثیر توبه در مجازات‌های تعزیری… 97

بند سوم: تاثیر توبه در قصاص و دیات… 105

مبحث دوم: متفرعات بحث توبه در قانون مجازات اسلامی.. 106

گفتار اول: شرایط شکلی ابراز توبه.. 106

بند اول: شیوه بیان، ابراز و احراز توبه.. 106

بند دوم: زمان ابراز توبه.. 107

1- توبه قبل از دستگیری و تسلط ضابطان بر متهم.. 107

2- توبه قبل از اثبات جرم در دادگاه. 108

3- توبه بعد از اثبات جرم در دادگاه. 108

بند سوم: اعمال مجازات تعزیری علیرغم سقوط مجازات حدی به واسطه توبه.. 108

گفتار دوم: مرجع صالح برای احراز توبه.. 109

بند اول: دادگاه مرجع صالح احراز توبه (نظریه اول). 109

بند دوم: امکان احراز توبه در تحقیقات مقدماتی نظریه دوم. 111

گفتار سوم: امکان شمول آثار توبه در مورد غیر مسلمانان.. 113

بند اول: قاعده جبّ اسلام. 113

1- معنای لغوی و اصطلاحی جبّ…. 113

2- مستندات قاعده جب…. 114

3- قاعده جب و قانونگذاری در اسلام. 115

بند دوم: تاثیر قاعده «جب اسلام». 115

1- موارد کاربرد قاعده جب اسلام. 115

2- موارد عدم کاربرد قاعده جب اسلام. 116

3- قصاص و دیه درباره قاعده جب…. 116

4- نظر علامه طباطبایی در مورد قاعده جبّ…. 117

نتیجه: 117

پیشنهادات: 118

فهرست منابع.. 120