تعیین نقش توبه در سقوط مجازات از منظر فقه و حقوق با تاکید بر قانون مجازات جدید

پایان نامه تعیین نقش توبه در سقوط مجازات از منظر فقه و حقوق با تاکید بر قانون مجازات جدید

دانلود پایان نامه رشته حقوق با موضوع تعیین نقش توبه در سقوط مجازات از منظر فقه و حقوق با تاکید بر قانون مجازات جدید با فرمت ورد و قابل ویرایش از ماهان داک

چکیده

توبه از مباحث مهم در معارف و تعلیمات اسلامی است و به معنی رجوع و برگشت از اعمال بد گذشته و اظهار ندامت از آنها و سعی تلاش در اصلاح عمل می باشد و چنانچه با شرایط صحیح انجام گیرد پذیرفته خواهد شد و مهلت پذیرش آن نیز تا هنگامی است که مرگ به انسان روی نیاورده است .هدف اصلی ما از انجام این تحقیق و تعیین نقش توبه در سقوط مجازات از منظر فقه و حقوق با تاکید بر لایحه جدید قانون مجازات و همچنین تاثیر توبه بر مجازات شرکا ، معاونین ، مجازات تبعی و تکمیلی می باشد .در قرآن کریم در آیات متعدد انسانها را به توبه تشویق می کند و توابین را مساوی با مطهرین قرار داده و می فرماید «ان الله یحب التوابین والمتطهرین » یکی از سوره ای قرآن به نام توبه نام گذاری شده است .همچنین در روایات صادره از طرف معصومین (ع) نیز به توبه و اثرات آن بسیار سفارش شده است. از دیدگاه قرآن و روایات،توبه چهره عمل را تغییر داده و گناهان را تبدیل به نیکی ها و حسنات می کند. آثار توبه نه تنها در بعد فردی بلکه در بعد اجتواعی نیز قابل توجه است. توبه از منظر فقه با توجه به آثار آن بر دو قسم تقسیم می شود:توبه باطنی و توبه حکمی .توبه باطنی یعنی توبه بین انسان و خداوند که با توجه به نوع گناه دارای انواعی می باشد. توبه حکمی توبه ای است که به فرض صحت تحقق آن عدالت و شهادت افراد مورد قبول قرار می گردد. توبه احکامی دارد از جمله وجوب،فوریت،عمومیت و مراتب می باشد. در خصوص پذیرش توبه سوالاتی مطرح می شود از جله 1-اصولا آیا توبه پذیرفته می شود یا خیر ؟ 2-در صورت پذیرفته شدن فرصت آن تا چه موقع است ؟3-آیا توبه ایی است که پذیرفته نشود ؟ در پاسخ سوال اول (قبول توبه)خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید : آیا نمی دانند این خداوند است که توبه بندگان را می پذیرد. از این آیه می توان استفاده کرد که اولا مقام پذیرش توبه صرفا مختص ذات باری تعالی است و توبه پذیر تنها خداوند می باشد در ثانی همانطور که خداوند امر به توبه فرموده و همه بندگان را دعوت به این مهم نموده،خود نیز از روی لطف و کرم پذیرش و قبول آن ضمانت کرده است و در واقع هر توبه صحیحی را میپذیرد. در پاسخ سوال دوم و سوم یعنی زمان پذیرش توبه و توبه ای که پذیرفته نمی شود باید گفت انسان تا در دنیا زندگی می کند و مرگ به وی روی نیاوده مهلت برای توبه کردن دارد و تنها هنگامی که در چنگال مرگ گرفتار است و هیچ امیدی به نجات نداشت و در واقع مرگ را مشاهده کرد توبه مورد قبول نمی شود. مبحث دیگر که در خور توجه می باشد احراز توبه می باشد و آیا صرف اظهار توبه را می توان پذیرفت در جواب باید گفت از آنجا که توبه یک مسئله درونی و باطنی است و تنها از طرف فرد تائب معلوم می شود لذا صرف ادعای فرد مبنی بر توبه برای احراز آن کفایت می کند زیرا اولا نهاد توبه مبنی بر تسامح است و اگر ادعای تائب پذیرفته نشود برقراری این نهاد کم رنگ و بیهوده خواهد بود.ثانیا طبق قاعده « الحدود تدرء بالشبهات » با اندک تردیدی در وقوع توبه حد ساقط می شود ، نتیجه اینکه صرف اظهار توبه برای احراز آن کفایت می کند مگر اینکه دلیلی بر خلاف آن یافت شود و یقین به کذب وی باشد. بنابراین بر موارد فوق علمای اسلام بر وجود توبه اتفاق نظر و اجماع دارند و لذا می توان چنین مدعی گشت که ادله اربعه (قرآن،سنت،اجماع و عقل) جملگی بر وجوب توبه دلالت می کنند و این وجوب هم به نحو فوری است چراکه مقتضای ادله چهارگانه وجوب فوری است. اما جایگاه توبه در قانون مجازات اسلامی به عنوان یک تاسیس حقوقی از بنیادهای حقوق جزای اسلامی به شمار می رود به گونه ای که در سایر مکاتب کیفری امروزه نمونه آن به چشم نمی خورد که در قانون مجازات اسلامی همیشه جایگاه مناسبی را از آن خود کرده است و با توجه به اینکه پذیرش توبه اجباری نیست و به اختیار است که بعد از احراز شرایط لازم آن را می پذیرد به هر حال استفاده از این تاسیس شرعی  و فقهی نشان می دهد حقوق با پیوند دادن گنجینه غنی و سرشار فقهی با تجربیات و یافته های جدید حقوقی می تواند در کارآمد شدن برخورد نظام قضایی ما با مسائل قضایی کمک کند. البته دارای شرایط و ارکان وآثاری است و آثار بارز آن جلوگیری از تکرار جرم و اصلاح مجرمان است و اگر با شرایط کامل انجام گیرد حسب مورد یکی از معاذیر مخففه یا سقوط مجازات می تواند در پی داشته باشد که در جرائم حف الله قبل از ثبوت جرم به وسیله اقرار یا شهادت شهود مسقط مجازات بوده ولی در جرائمی که جنبه حق الناسی دارند موجب سقوط مجازات نیست چون مرتکب علاوه بر اینکه اوامر و نواهی الهی را نادیده گرفته موجب ضرر و زیان مالی و جسمی یا آبرویی برای دیگران شده و باید جبران کند البته توبه مجازات اخروی را ساقط می کند ولی باید دانست که رفع مجازات دنیوی تابع مجازات اخروی نیست. لازم به ذکر است توبه در لایحه یکی از اسباب شرعی سقوط مجازات است که مواد 114 تا 119 را به اختصاص داده است. در این قانون توبه در جرائم مستوجب حد چنانچه قبل از اثبات جرم باشد موجب اسقاط مجازات به غیر از حد قذف به دلیل حق الناسی بودن توبه نمی تواند تاثیری در اسقاط مجازات حدی داشته باشد. و همچنین در قصاص و دیه نیز تاثیری ندارد.همچنین در محاربه به استناد آیات 33 و 34 سوره مائده تنها در صورت توبه محارب قبل از دستگیری موجب سقوط مجازات است. ضمن اینکه توبه در مواردی مجازات حدی را به تعذیری تبدیل می کند (تبصره 2 ماده 114) ضمن اینکه در این قانون به طور کلی به نقش توبه در جرائم مستوجب تعزیر درجه 6 و 7 و 8 یعنی حبس تا 2 سال قابل پذیرش بوده و مسقط مجازات است یعنی توبه را در کل از مسقطات مجازات نمی دانند به عبارات دیگر چنانچه مجازات از دوسال حبس تعزیری بیشتر شود توبه آن را ساقط نمی کند و می تواند از عوامل مخففه مجازات محسوب گردد کما اینکه در قانون مجازات قدیم، توبه در جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی محدود بود، که در راستار سیاست کیفری اصطلاح مجرمین در قانون جدید آن را به سایز جرائم غیر منصوصه تعمیم داده است. نکته مهمی که مورد توجه است این است که در قانون مجازات اسلامی و لایحه جدید شرایطی برای توبه بیان نشده بلکه تشخیص آن بنظر قاضی واگذار شده است برای شناخت توبه و ارکان باید به فقه مراجعه کرد که از جمله رد حقوق مخلوق و خالق می باشد. و ارکان توبه به درونی و بیرونی تقسیم کرده اند. ارکان درونی مثل ندامت، پشیمانی قلبی، استغفار زبانی و تصمیم بر بازگشت نکردن بر گناه برشمرده اند و در خصوص ارکان بیرونی توبه عمل با اعضا و جوارح، انجام عمل صالح و ادای حقوق مردم برشمرده اند. در خصوص زمان پذیرش توبه بین فقهای اسلام اختلاف نظر است. البته در مورد توبه قبل از اثبات،فقها اتفاق نظر دارند اما در مورد توبه بعد از اثبات اختلاف نظر است. در خصوص تاثیر توبه بر مجازات شرکا و معاونین آنچنان که در عوامل رافع مسئولیت کیفری باعث زایل شدن رفتار مجرمانه نمی شو و فقط مجازات را از مرتکب جرم بر میدارد پس شرکا و معاونین جرم در این رابطه قابل مجازات می باشند. توبه نیز چنین شرایطی دارد بدین معنی که توبه هریک از مرتکبین مربوط به خود مرتکب است و تاثیری در مجازات سایرین ندارد. در مجازات تکمیلی اعمال مجازات بر جرم را در اختیار قاضی گذاشته است.در نتیجه بسته به نظر دادگاه می تواند مجازات تکمیلی را اضافه کند یا اضافه نکند چه مجرم توبه کند چه توبه نکرده باشد و در مجازات تبعی هم دادگاه در اعمال مجازات و تخفیف آن در مجازات تبعی هیچ گونه اختیاری ندارد به گونه ای که مجازات تبعی از آثار مترتب بر محکومیت جزایی است و هیچ گاه در حکم دادگاه قید نمی شود پس اثر توبه بر محکومیت جزایی است و به تبع محکومیت جزایی بر  مجازات تبعی نیز اثر خواهد داشت و توبه مستقلا نمی تواند اثری بر مجازات تبعی داشته باشد.

فهرست منابع

منابع فارسی

الف ) کتب

1- ابن قدام مقدسی‌،ابو محمد‌،توبه کنندگان‌،ترجمه محمود مهدوی دامغانی‌،انتشارات اطلاعات‌،چاپ دوم‌،بی تا

2- ارزقی‌،ابوالولید‌،اخبار مکه‌،ترجمه‌،محمود مهدوی دامغانی‌،انتشارات اطلاعات‌،1368

3- الهیان‌،مجتبی‌،نگرش فقهی حقوقی پیرامون احکام حدود‌،قصاص و دیات در فقه امامیه‌،مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی‌حوزه علمیه قم‌،1372

4- انصاری‌،اسماعیل‌،اسرار آل محمد (ص)‌،نشر الهادی‌،چاپ چهارم‌،1378

5- بازگیر‌،یدالله‌،قانون مجازات اسلامی‌در آئینه آراء دیوانعالی کشور حدود جرایم خلاف اخلاق حسنه )نشر هستان چاپ اول‌،1378

6- پیمانی‌،ضیاء الدین جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی‌،نشر میزان چاپ دوم‌،1375

7- جرجانی‌،سید شریف‌،التعریفات‌،ترجمه‌،عمران علیزاده‌،انتشارات وفا‌،1360

8- جعفری‌،محمد حسین‌،توبه زیباترین پوزش‌،نشر فائز‌،چاپ دهم‌،1378

9- جوانمرد فصفر‌،توبه‌،دفتر تبلیغات اسلامی‌قم‌،1371

10- دستغیب شیرازی‌،سید عبدالحسین‌،توبه‌،دفتر نشر جعفری چاپ اول‌،1362

11- دستغیب شیرازی‌،سیدعبدالحسین‌،گناهان کبیره‌،ج3 انتشارات مرصاد‌،1348

12- دهخدا‌،علی اکبر‌،لغت نامه‌،تهران‌،سیروس 1377

13- روسل زاده خویی‌،سید اسماعیل قضاوتهای حضرت علی(ع) انتشارات یاسین‌،چاپ نهم 1378

14- رحیمی‌اردستانی‌،مصطفی‌،ترجمه المنجد‌،انتشارات صبا‌،ج دوم‌،بی تا

15- ری شهری‌،محمد‌،منازل الحکمه‌،ترجمه سید رضا شیخی‌،ج سوم‌، بی تا

16- راغب اصفهانی‌،ابوالقاسم الحسین بن محمد‌،مفردات الفاظ قرآنی‌،ناشر کتابفروشی مرتضوی‌،1362

17- زراعت‌،عباس‌،شرح قانون مجازات اسلامی‌،حدود‌،جرایم منافی عفت انتشارت ققنوس 1380

18- سجادی سید جعفر‌،فرهنگ ومعارف اسلامی‌،ج 1‌،نشر مؤلفان و مترجمان‌،چاپ 2‌،1366

19- شبر‌،سید عبدالله‌،الاخلاق‌،مترجم‌،محمد رضا جباران‌،انتشارات هجرت‌،چاپ سوم‌،1378

20- شامبیاتی‌،هوشنگ‌،حقوق جزای عمومی‌،ج 2‌،چاپ سوم‌،مؤسسه ویستار‌،1372

21- شریعتمداری‌،جعفر‌،شرح وتفسیر لغات قرآن‌،انتشارات آستان قدس رضوی چاپ اول 1372

22- شیری‌،عباس‌،سقوط مجازتهادر حقوق کیفری ایران و اسلام‌،انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی چاپ اول‌،1372

23- صانعی‌،پرویز‌،حقوق جزای عمومی‌،ج 1‌،انتشارات گنج دانش‌،1372

24- طباطبایی‌،سید محمد حسین تفسیر المیزان‌،ج4‌، چاپ دوم‌،1364

25- طباطبایی‌،سید محمد حسین تفسیر المیزان‌،ج 7‌،موسسه دارالعلم قم‌،بی تا

26- طوسی‌،نصیر الدین محمد‌،کشف المراد شرح تجرید الاعتقاد‌،مترجم ابوالحسن شعرانمی‌،بی تا‌، بی تا

27- طاهر‌،عباس‌،گناه از نگاه قرآن‌،انتشارات آستان قدس رضوی‌،1377

28- علیقلی‌،محمد مهدی‌،سیمای نهیج البلاغه‌،نشر مطهر‌،چاپ اول‌،1374

29- عاملی‌،محمد بن الحسن‌،(شیخ حر )‌،یاقوت احمر‌،ترجمه‌، محمد باقر ساعدی‌،چاپ اول‌،1376

30- عرب نیا‌،محمد صادق‌،بررسی مسایل حدود‌،مرکز نشر سازمان و تبلیغات اسلامی‌،1373

31- فتال نیشابوری‌،ابوجعفر محمد بن الحسین‌،روضه الواعظین و بصیره المعتظین‌،ترجمه محمود دامغانی‌،چاپ اول‌،تهران‌،1366

32- فیض‌،علیرضا‌،مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی‌اسلام‌،ج 1‌،چاپ دوم انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌،1369

33- قریشی‌،سید علی اکبر‌،قاموس قرآن‌،ج 1‌،بی نا‌،1352

34- قمی‌،عباس‌،منازل الاخره‌،مؤسسه انتشارات ائمه (ع)‌،چاپ اول‌،1379

35- کلینی‌،ابوجعفر‌،محمد بن یعقوب اسحاق‌،اصول کافی‌،ج 4 مترجم‌،سید هاشم رسولی‌،دفتر نشر فرهنگ اهل بیت فرهنگ اهل بیت (ع) بی تا

36- کارگر‌،رحیم‌،بازگشت از بیراهه‌،نشر واریان‌،قم‌،1378

37- کشکویی جهرمی‌،حسین‌،مسیحانفس‌،نشر مولفین‌،چاپ اول‌،1377

38- کمبانی‌،فضل الله‌،منتخب الغرر،انتشارات مفید‌،چاپ دوم‌،1378

39- گروه پژوهشکده باقر العلوم‌،فرهنگ جامع سخنان امام حسین (ع)‌،نشر معروف قم‌،چاپ دوم 1378

40- گلدوزیان‌،ایرج‌،بایسته های حقوق جزای عمومی‌(3-2-1) نشر المیزان‌،چاپ 3‌،1378

41- گلدوزیان‌،ایرج‌،حقوق جزای اختصاصی‌، انتشارت جهاد دانشگاهی‌،چاپ6‌،1378

42- گیلانی‌،عبدالرزاق‌،مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه‌،محقق‌،سید جلال محدث ارموی‌،ناشر کتابخانه صدوق‌،چاپ اول‌،4-1343

43- لنگروی‌،محمد جعفر‌،مبسوط در ترمینولوژی حقوق‌،ج 2‌،چاپ اول‌،1378

44- مختاری مازندرانی‌،محمد حسین‌،فرهنگ اطلاعات فقهی‌،ناشر انجمن قلم ایران‌،1377

45- مطهری‌،مرتضی‌،گفتارهای معنوی‌،انتشارات صدرا‌،چاپ سوم‌،1364

46- موسوی خمینی‌،روح الله‌،چهل حدیث‌،مرکز نشر فرهنگی رجاء‌،چاپ دوم‌، 1368

47-موسوی خمینی‌،روح الله‌،تحریر الوسیله‌، ج 4‌، ترجمه علی اسلامی‌،ناشر‌،دفتر انتشارات اسلامی‌وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌،بی تا

48- مجلسی‌،محمد باقر‌،حلیه المتقین‌،مؤسسه انتشارات قائم‌،بی تا

49- محمدی‌،ابوالحسن‌،مبانی استنباط حقوق اسلامی‌،اصول فقه‌،چاپ دانشگاه تهران 1357

50- محمدی‌،ابوالحسن‌،حقوق کیفری اسلام‌،مرکز نشر دانشگاهی‌،1376

51- محمدی گیلانی‌،محمد‌،حقوق کیفری در اسلام‌،انتشارات المهدی‌،چاپ افست مروی‌،1362

52- مکی عاملی‌،ابی عبدالله محمد بن جمال الدین‌،(شهید اول )لمعه دمشقیه‌،ج 2‌،ترجمه‌،علی شیروانی‌،انتشارات دارالفکر‌،1375

53- مکارم شیرازی‌،ناصر‌،تفسیر نمونه ج 10‌،ناشر‌،دارالکتب الاسلامیه تهران‌،1379

54- مکارم شیرازی‌،ناصر‌،تفسیر نمونه ج اول‌،ناشردارالکتب الاسلامیه تهران‌،1365

55- محقق داماد‌، سید مصطفی‌،قواعد فقه‌،بخش جزایی‌،مرکز نشر عمومی‌اسلامی‌،چاپ اول‌،1379

56- مرعشی‌،سید محمد حسن‌،دیدگاههای نو در حقوق کیفری اسلام‌،ج2‌،نشر میزان‌،چاپ اول‌،1379

57- مرتضوی لنگرودی‌،سید محمد مهدی‌،داستان پشیمان شدگان‌،انتشارات علامه قم‌، بی تا

58- مظاهری‌،حسین‌،اخلاق و خود سازی در مکتب قرآن و اهل بیت (ع) انتشارات پیام آزادی‌،چاپ سوم 1378

59- ملکی تبریزی‌،میرزا جواد‌،رساله لقاء الله‌،ترجمه‌،احمد فهری‌،ناشر‌،مؤسسه فیض کاشانی‌،چاپ دهم‌،6-1375

60-میر محمد صادقی‌،حسین‌،حقوق جزایی اختصاصی (3) نشر میزان چلپ اول 1380

61- نعناکار‌،مهدی‌،افسادفی الارض در حقوق موضوعه انتشارات مرسل‌،چاپ اول‌،1377

62- ولیدی‌،محمد صالح‌،حقوق جزای عمومی‌،ج4‌،نشرداد‌،چاپ دوم‌،1375

63- وحیدی‌،محمد صالح حقوق جزای عمومی‌ج3‌،نشر داد‌،1373

64- هاشم زاده هریسی‌،هاشم شناخت سوره های قرآن انتشارت کتابخانه صدر‌،1373

65- هاشمی‌رفسنجانی‌،اکبر تفسیر راهنما‌،مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی‌،چاپ اول‌،1379

ب) نشریه‌،مجله‌،ماهنامه

66- انتشارات سپاه پاسدران انقلاب اسلامی‌،توبه انقلابی درونی علیه خویش‌،چاپ دوم تهران‌،1362

67- مجله معرفت توبه و جایگاه بلند آن در عرفان سید علی حسینی‌،شماره 6،1378

68- ماهنامه دادرسی‌،شرح و تفسیر قانون مجازات اسلامی‌،محمد علی اخوت‌،سال سوم‌،شماره 16‌،1378

منابع عربی

69- کلام الله مجید

70- پیامبر اکرم محمد مصطفی (ص)‌،نهج الفصاحه‌،انتشارات جاویدان‌،1352

71- مولی الموحدین امیر المؤمنین علی (ع)‌،نهیج البلاغه‌،مترجم محمد دشتی‌،نشر رامین 1379

72-سید الساجدین زین العابدین (ع) صحیفه سجادیه‌،انتشارات اسلامیه‌،چاپ 7‌،1357

73- ابن زهره‌،ابوالمکارم‌،غنیه النزوع‌،الجوامع الفقهیه (یک جلدی )قم‌،جامعه مدرسین‌،بی تا

74- ابن قیم جوزی‌،اعلام الموقعین عن رب العالمین‌،قاهره‌،چاپ دارالحدیث‌،بی تا

75- ابن منظور‌،محمد بن مکرم‌،لسان العرب‌،ج2،بیروت،دارالحیاء التراث العربی‌،1408 ه ق

76- این قدامه فعبدالله بن محمد‌،المغنی‌،ج9 فمصر‌،مطبعه المنار‌،چاپ دوم‌،1367 ه ق

77- ابن لعمان‌،محمد بن محمد (شیخ مفید )‌،المقنعه‌،مکتب داوری قم‌،1367 ه ق

78- ابومنصور‌،محمد بن ادریس‌،السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی‌،ج2 گرد آوری شده در سلسله الینابیع الفقهیه‌،موسسه فقه الشیعه‌،چاپ اول‌،بی تا

79- الجزیری‌،عبدالرحمن‌،الفقه علی المذاهب الاربعه‌،ج5‌،بیروت‌،دارالحیاء التراث العربی‌،چاپ 7،1406 ه ق

80- ابن اثیر مبارک بن ابی الکرم‌،نهاره فی غریب الحدیث‌،ج3، دار احیاء التراث العربی‌،بیروت‌،بی تا

81- جبعی عاملی‌،زین العابدین بن علی (شهید ثانی ) الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه‌،ج3‌،مکتبه الداوری‌،چاپ اول‌،بی تا

82- حلی‌،حسن بن یوسف بن مطهر (علامه ) تحریر الاحکام‌،چاپ سنگی‌،افست قم‌،بی تا

83- حلی‌،حسن بن یوسف بن مطهر قواعد الحکام‌،تحقیق موسوی زمانی‌،علی پناه اشتهاردی‌،بی نا‌،قم‌،1386 ه ق

84- حلبی‌،ابوالصلاح تقی الدین‌،الکافی فی الفقه‌،تصحیح رضا استادی‌،مکتبه الامام علی (ع) بی تا

85- حلی‌،ابولقاسم نجم الدین‌،شرایع الاسلام فی مسایل الحلال و الحرام‌،ج3، انتشارات اسماعیلیان قم‌،1409 ه قم

86- خویی‌،سید ابولقاسم‌،مبانی تکلمه المنهاج‌،ج 1،مطبعه الادب نجف الاشرف‌،1376

87- خوانساری‌،احمد،جامع المدارک فی شرح المختصر النافع‌،ج7، ناشر مکتب الصدوق‌،چاپ دوم‌،1405ه ق

88- راغب اصفهانی‌،ابوالقاسم الحسین بن محمد‌،مفردات الفاظ قرآن‌،ناشر‌،کتابفروشی مرتضوی‌،1362

89- زبیدی‌،محمد مرتضی‌،تاج العروس‌،دارمکتبه الحیات‌،بیروت‌،بی تا

90- سلار دیلمی‌؛المراسم العلویه‌،الجوامع الفقهیه (یک جلدی ) چاپ سنگی (خط محمد باقر ) بی نا‌،بی جا‌،1276 ه ق

91- صافی فلطف الله التعزیر انواع و ملحقاته‌،موسسه نشر الاسلامی‌قم‌،1363

92- طوسی‌،محمد بن الحسین (شیخ الطایفه )المبسوط فی فقه الامامیه‌،ج8‌،المکتبه المرتضویه‌،تهران 1351

93- طوسی‌،محمد بن الحسین (شیخ الطایفه )الخلاف‌،چاپ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌،1414 ه ق

94- قمی‌،عباس‌،مفاتیح الجنان‌،انتشارات اسوه‌، بی تا

95- نجفی‌،محمد حسن‌،جواهر الکلام‌،ج41‌،بیروت‌،دارالحیاء التراث 1981

96- نوری‌،میرزا حسین‌،مستدرک الوسایل‌،ج2،بیروت‌،مؤسسه آل البیت (ع) احیاء التراث چاپ 2‌،1408 ه ق

97- نوری‌،میرزا حسین‌،مستدرک الوسایل‌،ج 17‌،بیروت مرسسه آل البیت (ع) احیاء التراث‌، بی تا