توانمندسازی کنوانسیون های زیست محیطی در گستره اکوسیستم های آبی از دیدگاه حقوق بین الملل محیط زیست

پایان نامه توانمندسازی کنوانسیون های زیست محیطی در گستره اکوسیستم های آبی از دیدگاه حقوق بین الملل محیط زیست

دانلود پایان نامه رشته حقوق با موضوع توانمندسازی کنوانسیون های زیست محیطی در گستره اکوسیستم های آبی از دیدگاه حقوق بین الملل محیط زیست با فرمت ورد و قابل ویرایش از ماهان داک

چکیده

ساختار اغلب زیستگاهها و اکوسیستم های آبی به سبب ورود انواع منابع آلودگی و فعالیت های بشری، همواره تحت تاثیرات نامطلوبی بوده است. وسعت جغرافیایی آب‌ها و فقدان قدرتی فراملی در حمایت از این اکوسیستم، عامل اساسی در تخریب محیط زیست تالابها و دریاها در اثر استفاده بشر می باشد. تحولات حقوقی و نهادی در طی سالهای گذشته نشان می دهد که قوانین زیست محیطی در سطح ملی و بین المللی می تواند سهم قابل توجهی در جهت مشارکت پایدار بین محیط زیست و توسعه داشته باشد. توجه حقوق بین الملل محیط زیست به ملاحظات اقتصادی و اجتماعی در اجرای قواعد حقوق بین الملل محیط زیست، موجب گردید محیط زیست به عنوان بخشی مهم از فرآیند توسعه پایدار در آید و تاکید بیشتری بر لزوم هماهنگی «توسعه و محیط زیست» در میان اسناد و بیانیه های سازمان ملل متحد شود. این تحقیق، ضمن بررسی کنوانسیون های بین المللی و منطقه ای زیست محیطی، توانمندسازی معاهدات و موافقتنامه های بین المللی را در موضوعات اساسی مانند اصول توسعه پایدار، نظام مشارکت عمومی، نقش رسانه، سیاستگذاری و قانونگذاری، حضور سازمانهای غیردولتی، مسئولیت بین المللی دولتها و ضرورت تأسیس دادگاه بین المللی محیط زیست، مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. رشد سریع کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی از سال1972یعنی از زمان کنفرانس استکهلم تاکنون، توسعه فعالیت های زیست محیطی را در بر داشته است، با این حال نمی توان گفت تمام این فعالیت ها حتما در جهت حفاظت از محیط زیست جهانی بوده است. متاسفانه در اكثر كنوانسيون هاي یاد شده، هيچگونه حمايت كيفري صريحي از محيط زيست به عمل نيامده است و همواره جاي اين موضوع در ميان اين مقررات مهم جهاني خالي است. تلاش براي حفاظت از محيط زيست در سطح بين المللي همه اقداماتي را در بر مي گيرد كه منافع مشترك همه دولتها و ملتها در آن نهفته است. از آنجا كه مسایل زيست محيطي ابعاد بين المللي دارد، شايسته است كه به عنوان موضوعات پراهميت بين المللي در نظر گرفته شود و افزون بر شكل دادن به نظام هاي بين المللي زيست محيطي، اين مقررات و كنوانسيون ها از حمايت كيفري محكم برخوردار گردد و از روزنه اي نو به توسعه اصول حقوق بين الملل محيط زيست نگريسته شود.

واژه های کلیدی:  حقوق بین الملل، کنوانسیون، محیط زیست، اکوسیستم، آلودگی دریا

فهرست مطالب

عنوان                                                                                             صفحه

 

فصل اول: کلیات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………..1

 

1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………..2

 

• اکوسیستم ……………………………………………………………………………………………………………………………..2

1-1-1- تعریف لغوی اکوسیستم…………………………………………………………………………………………………………2

1-1-2- تعریف اصطلاحی اکوسیستم…………………………………………………………………………………………………..3

1-1-3- انواع اکوسیستم ……………………………………………………………………………………………………………………4

1-1-4- اکوسیستم های آبی ایران ………………………………………………………………………………………………………5

1-1-4-1- تالاب ها …………………………………………………………………………………………………………………………5

1-1-4-2- دریاچه ارومیه ………………………………………………………………………………………………………………….8

1-1-4-3- دریای خزر ……………………………………………………………………………………………………………………10

1-1-4-4- خلیج فارس ………………………………………………………………………………………………………………….13

• بیان مساله …………………………………………………………………………………………………………………………..14

 

• اهمیت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………………………………………………………..16

 

• اهداف ………………………………………………………………………………………………………………………………..17

1-5- فرضیه ها و سوالات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………..18

 

فصل دوم: مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق ……………………………………………………………………………..20

 

• مروری تاریخی بر حفاظت از محیط زیست آبی در پرتو حقوق بین‌الملل …………………………………….21

 

• نگاه اجمالی ……………………………………………………………………………………………………………………..21

2-2- کنوانسیون های زیست محیطی ……………………………………………………………………………………………25

2-2-1- دوره کنفرانس استکهلم و بعد از آن …………………………………………………………………………………25

2-2-2- معاهدات زیست محیطی که ایران آنها را تصویب نموده است …………………………………………….29

2-2-2-1- کنوانسیون سازمان بین المللی آب نگاری ……………………………………………………………………..29

2-2-2-2- کنوانسیون بین المللی منع گسترش سلاحهای هسته ای ………………………………………………….30

2-2-2-3- کنوانسیون بین المللی حفظ نباتات ………………………………………………………………………………30

2-2-2-4- کنوانسیون منع تکمیل و توسعه و انباشت سلاحهای بیولوژیک ……………………………………….31

2-2-2-5- کنوانسیون مربوط به تالاب های مهم بین المللی (کنوانسیون رامسر) ………………………………..32

2-2-2-6- کنوانسیون مسئولیت بین المللی در مورد خسارات ناشی از اجسام فضایی ………………………..33

2-2-2-7- کنوانسیون 1972 در ارتباط با حمایت از میراث طبیعی و فرهنگی جهان …………………………..34ةوردآ

2-2-2-8- کنوانسیون 1973در مورد تجارت بین المللی گونه های در خطر انقراض ………………………….35

2-2-2-9- کنوانسیون همکاری منطقه ای کویت ……………………………………………………………………………37

2-2-2-10- پروتکل همکاری منطقه ای برای مبارزه با آلودگی ناشی از نفت ……………………………………39

2-2-2-11- کنوانسیون وین 1985 درباره حفاظت از لایه اوزون …………………………………………………….40

2-2-2-12- پروتکل مونترال 1987 بر مواد شکاف دهنده لایه اوزون ………………………………………………42

2-2-2-13-کنوانسیون آلودگی دریایی ناشی از اکتشافات و استخراج از فلات قاره ……………………………43

2-2-2-14- کنوانسیون بازل در کنترل حرکت فرامرزی زباله های خطرناک و دفع آنها ………………………43

2-2-2-15- پروتکل حمایت از محیط زیست دریایی در برابر منابع آلودگی مستقر در خشکی…………….45

2-2-2-16- کنوانسیون بین المللی نجات دریایی …………………………………………………………………………..46

2-2-2-17- کنوانسیون تنوع زیستی …………………………………………………………………………………………….47

2-2-2-18- کنوانسیون بین المللی مداخله در دریای آزاد در صورت بروز سوانح آلودگی نفتی……………50

2-2-2-19- پروتکل مداخله در دریاهای آزاد در صورت بروز آلودگی غیر نفتی………………………………..50

2-2-2-20- کنوانسیون جلوگیری از آلودگی دریایی (کنوانسیون لندن) …………………………………………….51

2-2-2-21- کنوانسیون بین المللی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی …………………………..51

2-2-2-22- کنوانسیون چارچوب ملل متحد در مورد تغییرات آب و هوایی ……………………………………..52

2-2-2-23- کنوانسیون مبارزه با بیابان زایی سازمان ملل ………………………………………………………………..54

2-2-2-24- کنوانسیون مربوط به مدیریت ذخایر ماهیان مهاجر و دوکاشانه ای…………………………………..54

2-2-2-25- کنوانسیون منطقه ای کویت در مورد کنترل جابجایی فرامرزی دریایی……………………………..55

2-2-2-26- کنوانسیون بین المللی جلوگیری از آلودگی دریا ناشی از کشتی ها …………………………………55

2-2-2-27- کنوانسیون ایمنی زیستی (کارتاهنا) …………………………………………………………………………….57

2-2-2-28- کنوانسیون روتردام …………………………………………………………………………………………………..58

2-2-2-29- کنوانسیون استکهلم درباره آلاینده های آلی پایدار ………………………………………………………..59

2-2-2-30- کنوانسیون محیط زیست دریای خزر (کنوانسیون تهران) ………………………………………………61

2-2-2-31- پروتکل کیوتو 1997 در مورد تغییرات آب و هوایی …………………………………………………….61

2-2-2-32- کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب …………………………………………………………….63

2-2-2-33- کنوانسیون بین المللی کنترل سامانه های مضر ضد خزه بر روی کشتی ها ………………………63

2-2-2-34- کنوانسیون بین المللی کنترل و مدیریت آب توازن کشتی ها…………………………………………..64

2-2-2-35- کنوانسیون نایروبی درباره انتقال لاشه کشتی ها…………………………………………………………….64

2-2-2-36- کنوانسون بین المللی درباره مسئولیت مدنی برای خسارت آلودگی نفت………………………….65

2-2-2-37- پروتکل اصلاحات کنوانسیون سازمان بین المللی آب نگاری………………………………………….66

فصل سوم: روش تحقیق و تجزیه و تحلیل اطلاعات ………………………………………………………………67

3- روش تحقیق و تجزیه و تحلیل اطلاعات ………………………………………………………………………………….68

3-1- کلیات روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………..68

 

3-2- تجزیه و تحلیل مسایل زیست محیطی در پرتو حقوق بین الملل……………………………………………….69

3-2-1- مسئولیت دولت ها در قبال نقض تعهدات زیست محیطی……………………………………………………69

3-2-1-1- مفهوم و جایگاه خسارات زیست محیطی ……………………………………………………………………..70

3-2-1-2- عمومی یا خصوصی بودن زیان زیست محیطی ……………………………………………………………..72

3-2-1-3- عناصر تشکیل دهندۀ مسئولیت ناشی از خسارات محیط زیستی ………………………………………72

3-2-1-4- عمل زیانبار ………………………………………………………………………………………………………………73

3-2-1-5- مسئولیت محض برای خسارات زیست محیطی …………………………………………………………….75

3-2-1-6- شیوه های جبران خسارات زیست محیطی ……………………………………………………………………77

3-2-2- توسعه پایدار و حقوق بین الملل محیط زیست ………………………………………………………………….80

3-2-2-1- مفاهیم مرتبط با توسعه پایدار در کنوانسیون ها و اسناد بین المللی محیط زیست………………..80

3-2-2-1-1- مفهوم توسعه پایدار ……………………………………………………………………………………………….80

3-2-2-1-2- مفهوم میراث مشترک بشریت …………………………………………………………………………………81

3-2-2-1-3- مفهوم حقوق نسل های آینده ………………………………………………………………………………….82

3-2-2-2- اصول توسعه پایدار در حقوق بین الملل محیط زیست …………………………………………………..83

3-2-2-2-1- اصل حاکمیت بر منابع طبیعی …………………………………………………………………………………83

3-2-2-2-2- اصل تعهد به همکاری و اطلاع رسانی و کمک در مواقع اضطراری………………………………85

3-2-2-2-3- اصل حمایت و حفاظت از محیط زیست ………………………………………………………………….87

3-2-2-2-4- اصل جلوگیری ……………………………………………………………………………………………………..88

3-2-2-2-5- اصل احتیاطی ……………………………………………………………………………………………………….89

3-2-2-2-6- اصل الزام به پرداخت غرامت توسط آلوده کننده محیط زیست……………………………………..90

3-2-2-2-7- اصل مسئولیت های مشترک اما متفاوت ……………………………………………………………………92

3-2-2-2-7-1- اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت در حقوق هنجاری ……………………………………………99

3-2-2-2-7-2- اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت در معاهدات زیست محیطی ………………………………99

3-2-2-2-7-3- اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت در رویه بین المللی …………………………………………102

3-2-2-2-8- بررسی اصل مشارکت در حقوق بین الملل محیط زیست …………………………………………104

3-2-2-2-8-1- حق دسترسی به اطلاعات زیست محیطی …………………………………………………………..105

3-2-2-2-8-2- مشارکت عمومی در فرآیند تصمیم سازی و تصمیم گیری زیست محیطی……………….113

3-2-2-2-8-3- حق دسترسی و توسل به مراجع اداری و قضایی در حوزه محیط زیست…………………116

3-2-3- نقش رسانه ها در توانمندسازی حقوق محیط زیست ……………………………………………………….120

3-2-3-1- اینترنت در توسعه محیط زیست ………………………………………………………………………………..121

3-2-3-2- نقش رسانه ها در تهییج افکار عمومی به نفع محیط زیست …………………………………………..122

3-2-3-3- رسانه و حقوق محیط زیست در قانون ایران ……………………………………………………………….123

3-2-3-4- سیر تحول حقوق محیط زیست در قانون برنامه توسعه کشور ……………………………………….124

3-2-3-5- محیط زیست و رسانه در قانون برنامه پنج ساله توسعه …………………………………………………125

3-2-4- نقش سازمانهای غیردولتی در توانمندسازی حقوق محیط زیست ……………………………………….125

3-2-4-1- وضعیت موجود سازمان های غیردولتی ………………………………………………………………………127

3-2-4-2- پیشگیری مشارکتی جرایم زیست محیطی …………………………………………………………………..129

3-2-4-3- سازمان های غیردولتی و پیشگیری مشارکتی در حوزه محیط زیست ……………………………..130

3-2-4-4- حق دادخواهی سازمان های غیردولتی در دعاوی زیست محیطی …………………………………..133

3-2-4-4-1- مطالعه تطبیقی …………………………………………………………………………………………………….133

3-2-4-4-2- نظام حقوقی ایران ……………………………………………………………………………………………….135

3-2-4-4-3- قانون اساسی ………………………………………………………………………………………………………136

3-2-4-4-4- آیین نامه اجرایی تأسیس و فعالیت سازمان های غیر دولتی ………………………………………137

• 3-2-5- نقش سیاستگذاری در حوزه حقوق محیط زیست ……………………………………………………………138
  • بایسته های سیاستگذاری حوزه محیط زیست ……………………………………………………………..138
  • سیاستگذاری مسائل عمومی و مساله محیط زیست ……………………………………………………..139
  • 3-2-5-3- مفهوم شناسی سیاستگذاری زیست محیطی …………………………………………………………………140
  • خط مشی گذاری کلان و رعایت مسائل زیست محیطی ……………………………………………….140
  • سیاستگذاری محیط زیست در حوزه حقوق عمومی …………………………………………………….141
  • 3-2-5-6- راهبردهای سیاستگذاری زیست محیطی …………………………………………………………………….144
  • مدل های سیاستگذاری در حوزه محیط زیست …………………………………………………………..146
  • جایگاه سیاستگذاری زیست محیطی در نظام حقوقی ایران ……………………………………………148
  • نظام پیشنهادات برای نیل به یک سیاستگذاری زیست محیطی مطلوب…………………………….150

3-2-6- مشکلات زیست محیطی اکوسیستم های آبی از منظر حقوق بین الملل………………………………..152

3-2-6-1- حفاظت از تالاب دریاچه ارومیه در حقوق بین الملل محیط زیست………………………………..152

3-2-6-1-1- کنوانسیون رامسر؛ حقوق بین الملل خاص حاکم بر حفاظت از تالاب ها ……………………153

3-2-6-1-2- استفاده معقول؛ قلب کنوانسیون رامسر ……………………………………………………………………154

3-2-6-1-3- مشکلات زیست محیطی تالاب ارومیه در چارچوب کنوانسیون رامسر ……………………….156

3-2-6-2- حفاظت از دریای خزر در چارچوب حقوق محیط زیست ……………………………………………161

3-2-6-2-1- منابع آلودگی دریای خزر ……………………………………………………………………………………..161

3-2-6-2-2- کنوانسیون چارچوب محیط زیست دریای خزر (تهران) …………………………………………..163

3-2-6-3- حفاظت از محیط زیست خلیج فارس در پرتو حقوق بین الملل …………………………………….164

3-2-6-3-1- کنوانسیونهای بین المللی و مساله آلودگی دریا ………………………………………………………..165

3-2-6-3-2- آزادی دریاها و حمایت از محیط زیست دریایی ……………………………………………………..169

3-2-6-3-3- ماهیت تعهدات؛ تعهد به فعل و تعهد به نتیجه ………………………………………………………..171

3-2-6-3-4- همکاری منطقه‌ای و تکوین استانداردهای منطقه‌ای زیست‌محیطی ……………………………..172

3-2-6-3-5- مبارزه با منابع آلودگی دریاها در پرتو حقوق بین‌الملل ……………………………………………..173

3-2-6-4- حقوق بین الملل محیط زیست دریاچه ها و آبراههای بین المللی ………………………………….178

3-2-6-4-1- کنوانسیون نیویورک راجع به حقوق بهره برداری از آبراههای بین المللی …………………….180

فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات ………………………………………………………………………………184

• نتیجه گیری و پیشنهادات …………………………………………………………………………………………………….185

4-1- توجه به اصول توسعه پایدار در توانمندسازی حقوق محیط زیست ………………………………………..185

• توانمندسازی حقوق محیط زیست از طریق نظام مشارکت عمومی …………………………………………186

4-2-1- ضرورت حضور سازمان های غیردولتی در عرصه تصمیم گیری بین المللی ………………………..188

4-2-2- چالش های سازمان های غیردولتی برای مشارکت در فرایند تصمیم گیری بین المللی …………..190

4-2-3- سازوکارهای پیشنهادی برای مشارکت عمومی ………………………………………………………………..191

4-3- توانمندسازی مسئولیت بین المللی دولت ها در حوزه حقوق محیط زیست …………………………….193

4-3-1- چالش های موجود در حقوق بین الملل برای پرداختن به جرایم زیست محیطی ………………….194

4-3-2- ضرورت تأسیس دادگاه بین الملل محیط زیست ……………………………………………………………..196

4-4- توانمندسازی حقوق محیط زیست در گستره اکوسیستم های آبی ایران …………………………………..200

4-4-1- راهکارهای حل بحران زیست محیطی دریاچه ارومیه ……………………………………………………….200

4-4-2- توانمندسازی حقوق محیط زیست دریای خزر ………………………………………………………………..204

4-4-2-1- راهکارها و پیشنهادات در حوزه حقوق محیط زیست دریای خزر …………………………………207

منابع و مآخذ …………………………………………………………………………………………………………………211