توثیق اوراق بهادار و محدودیت‌های عدم انتشار آن در نظام حقوقي ايران94

پایان نامه توثیق اوراق بهادار و محدودیت‌های عدم انتشار آن در نظام حقوقي ايران94

دانلود پایان نامه رشته حقوق با موضوع توثیق اوراق بهادار و محدودیت‌های عدم انتشار آن در نظام حقوقي ايران94 با فرمت ورد و قابل ویرایش از ماهان داک

چکیده

در دنیای امروز اموال اعتباری مانند اوراق بهادار به عنوان دارایی های نوین، بخش مهمی از سرمایه ی اشخاص محسوب می شوند و در کنار سایر انتفاعاتی که از این اموال می شود، امکان وثیقه گذاردن آنها اهمیت ویژه ای دارد. امروزه در بسیاری از نظام‌های حقوقی، امکان وثیقه ی اوراق بهادار مورد شناسایی قرار گرفته است. در نظام حقوقی ایران بر اساس ماده ی 774 قانون مدنی: «مال مرهون باید عین معین باشد و رهن دین و منفعت، باطل است»، ضمن اینکه مطابق ماده‌ی 772 مال مرهون باید به قبض داده شود. این دو ماده محدودیت‌ها و در واقع تردیدهایی را بر سر راه توثیق اوراق بهادار به وجود آورده است. قانون تجارت ایران، نهادی را برای وثیقه گذاری اوراق بهادار پیش بینی نکرده است و این امر سبب شده است که دکترین، قضات و حقوقدانان مسأله ی توثیق اوراق بهادار را با توجه به فقه و قانون مدنی و در قالب عقد رهن تحلیل کنند، اما چنین عملی با مشکل لزوم قبض مورد توثیق، یا عین مرهونه مواجه است. این تحقیق، ضمن طرح این مشکل، به دنبال دستیابی راه حل برای آن با استناد به حقوق ایران است.

واژگان کلیدی: وثیقه، سهام، قبض، سند تجارتی، اوراق قرضه، اوراق مشارکت، اوراق بهادار.

فهرست مطالب

عنوان                                                                               صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………………. 1

مقدمه………………………………………………………………………………………………………….. 2

الف) اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………. 3

ب) سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………………… 3

ج) فرضيه تحقيق ………………………………………………………………………………………………………………….4

د) اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………….. 4

هـ) پلان تحقیق…………………………………………………………………………………………… 5

فصل اول: کلیات تحقیق

مبحث اول: تعاريف و مفاهيم كاربردي ………………………………………………………… 6

گفتار اول: تعریف اوراق بهادار…………………………………………………………………….. 6

بند اول: تعریف اوراق بهادار از نظر لغوی…………………………………………………….. 6

بند دوم: تعریف اوراق بهادار از نظر اصطلاحی……………………………………………… 6

بند سوم: دستورالعمل توثیق اوراق بهادار………………………………………………………. 7

مبحث دوم: مفهوم وثیقه و آثار مترتب بر توثیق…………………………………………….. 8

گفتار نخست: مفهوم وثیقه، قبض و آثار مترتب بر آن……………………………………. 8

بند اول: تعریف لغوی وثیقه…………………………………………………………………………. 8

بند دوم: تعریف اصطلاحی وثیقه………………………………………………………………….. 9

بند سوم: تعریف توثیق در اصطلاح حقوق تجارت……………………………………… 10

بند چهارم: مفهوم قبض از دیدگاه فقهاء و حقوقدانان………………………………….. 10

مبحث سوم: مال مورد وثیقه، انواع و آثار توثیق اوراق بهادار……………………….. 13

گفتار نخست: مال مورد وثیقه، عین، منفعت و دین……………………………………… 13

بند اول: مورد وثیقه عین و انواع آن……………………………………………………………. 13

گفتار دوم: مورد وثیقه منفعت و دین در فقه و در حقوق…………………………….. 16

الف) مورد وثیقه منفعت…………………………………………………………………………….. 16

1)- توثیق منفعت از دیدگاه فقهاء………………………………………………………………. 17

2)- توثیق منفعت از دیدگاه حقوقدانان………………………………………………………. 17

ب) مورد وثیقه دین…………………………………………………………………………………… 19

1) بررسی وضعیت توثیق دین در فقه…………………………………………………………. 19

2) بررسی وضعیت توثیق دین در حقوق ایران……………………………………………. 21

الف) وثیقه ابتدایی……………………………………………………………………………………… 21

ب) توثیق بدلی………………………………………………………………………………………….. 22

مبحث چهارم: انواع وثیقه…………………………………………………………………………… 24

بند اول: وثیقه عام……………………………………………………………………………………… 24

بند دوم: وثیقه خاص…………………………………………………………………………………. 24

بند سوم: وثیقه شخصی……………………………………………………………………………… 24

بند چهارم: وثیقه عینی……………………………………………………………………………….. 25

فصل دوم: توثیق اوراق بهادار به معنای اخص

مبحث اول: تعریف و مشخصات اوراق بهادار به معنای اخص…………………….. 27

الف) تعریف اوراق بهادار در معنای اخص…………………………………………………. 27

ب) مشخصات اوراق بهادار……………………………………………………………………….. 29

ج) تعریف بورس………………………………………………………………………………………. 29

مبحث دوم: تعریف سهم……………………………………………………………………………. 31

گفتار اول: تعریف سهم از نظر لغوی………………………………………………………….. 31

بند اول: تعریف سهم از نظر اصطلاحی………………………………………………………. 31

بند دوم: اوصاف سهم………………………………………………………………………………… 32

بند سوم: برگه سهام (ورقه سهام)……………………………………………………………….. 33

گفتار دوم: ماهیت سهام، ویژگی‌ها و تجزیه آن……………………………………………. 34

بند اول: ماهیت حقوقی سهام……………………………………………………………………… 34

بند دوم: ویژگی های سهام…………………………………………………………………………. 36

بند سوم: تجزیه سهام…………………………………………………………………………………. 38

گفتار سوم: انتقال سهام و شکل آن……………………………………………………………… 39

بند اول: انتقال سهام…………………………………………………………………………………… 39

بند دوم: شکل انتقال………………………………………………………………………………….. 40

بند سوم: استثناء بر اصل قابلیت انتقال………………………………………………………… 41

بند چهارم: انتقال سهم به خود شرکت………………………………………………………… 42

مبحث سوم: انواع سهام، حقوق و مزایای مربوط به سهام ممتازه………………….. 43

گفتار نخست: انواع سهام و تأثیر آن بر توثیق………………………………………………. 43

الف-1) سهم بانام……………………………………………………………………………………… 44

الف-2) سهم بی نام…………………………………………………………………………………… 45

ب-1) سهم عادی……………………………………………………………………………………… 46

ب-2) سهام ممتازه……………………………………………………………………………………. 46

مبحث چهارم: اوراق قرضه (اوراق مشارکت)……………………………………………… 47

گفتار اول: مفهوم اوراق قرضه (اوراق مشارکت)…………………………………………. 47

بند اول: تعریف اوراق مشارکت…………………………………………………………………. 48

بند دوم: ماهیت حقوقی اوراق مشارکت……………………………………………………… 49

بند سوم: انواع اوراق مشارکت……………………………………………………………………. 50

الف) اوراق مشارکت ساده…………………………………………………………………………. 50

ب) اوراق مشارکت مرکب…………………………………………………………………………. 50

مبحث پنجم: شرایط انتشار اوراق مشارکت…………………………………………………. 51

گفتار اول: شرایط مربوط به شرکت ناشر…………………………………………………….. 51

بند اول: نقش مجمع عمومی سهامداران……………………………………………………… 51

بند دوم: شرایط دیگر…………………………………………………………………………………. 52

فصل سوم: توثیق اوراق بهادار به معنای اعم

مبحث اول: مشخصات و تعریف اوراق بهادار به معنای اعم………………………… 54

گفتار اول: مشخصات اوراق بهادار به معنای اعم…………………………………………. 54

گفتار دوم: تعریف اوراق بهادار به معنای اعم………………………………………………. 55

گفتار سوم: وجوه افتراق بین اوراق بهادار (برات، سفته و چک) با سایر اسناد. 55

گفتار چهارم: مقایسه برات، سفته و چک (اوراق بهادار) با اسکناس……………… 56

بند اول: وجوه اشتراک……………………………………………………………………………….. 56

بند دوم: وجوه افتراق…………………………………………………………………………………. 57

مبحث دوم: تعریف، خصوصیات، ویژگی ها و مزایای اسناد تجاری…………….. 57

گفتار اول: تعریف اسناد تجارتی…………………………………………………………………. 57

بند اول: تعریف سند و انواع آن………………………………………………………………….. 57

گفتار دوم: اسناد تجاری در قانون تجارت و تعریف آن در معنای عام و خاص 59

گفتار سوم: خصوصیات اسناد تجاری…………………………………………………………. 59

گفتار چهارم: مزایای اسناد تجاری………………………………………………………………. 61

گفتار پنجم: اوصاف حاکم بر اسناد تجاری…………………………………………………. 61

بند اول: وصف تجریدی……………………………………………………………………………. 62

بند دوم: وصف تنجیزی…………………………………………………………………………….. 62

بند سوم: وصف شکلی………………………………………………………………………………. 63

بند چهارم: وصف قابلیت انتقال………………………………………………………………….. 63

مبحث چهارم: توثیق اسناد تجاری و اسناد در وجه حامل……………………………. 63

گفتار اول: توثیق اسناد تجاری……………………………………………………………………. 63

گفتار دوم: موضع حقوق ایران……………………………………………………………………. 64

گفتار سوم: ظهرنویسی به عنوان وثیقه…………………………………………………………. 65

گفتار چهارم: ظهرنویسی برای وکالت…………………………………………………………. 68

بند اول: تعریف و فایده……………………………………………………………………………… 68

بند دوم: شکل ظهرنویسی برای وکالت……………………………………………………….. 68

بند سوم: ماهیت حقوقی…………………………………………………………………………….. 68

گفتار پنجم: اسناد در وجه حامل………………………………………………………………… 70

بند اول: مقررات قانون تجارت راجع به اسناد در وجه حامل……………………….. 70

بند دوم: گم شدن سند در وجه حامل…………………………………………………………. 71

گفتار ششم: تعریف، ماهیت و ظهرنویسی قبض انبار…………………………………… 72

بند اول: مفهوم قبض انبار…………………………………………………………………………… 72

بند دوم: تعریف و ماهیت قبض انبار…………………………………………………………… 72

بند سوم: ظهرنویسی قبض انبار………………………………………………………………….. 73

مبحث پنجم: طرح مشکل موجود در زمینه وثیقه گذاری اسناد تجاری…………. 74

گفتار اول: راه حل های علمی مشکل وثیقه گذاری اسناد تجاری…………………. 75

بند اول: راه حل اول (نقش قبض در عقد رهن)………………………………………….. 75

بند دوم: نقش قبض به عنوان شرط شرعی در عقد رهن (دیدگاه دوم)…………. 76

بند سوم: نقش قبض در لزوم عقد رهن (دیدگاه سوم)………………………………… 77

بند چهارم: نقش قبض به عنوان آثار و احکام عقد رهن (دیدگاه چهارم)……… 77

بند پنجم: نقش قبض در وثیقه گردیدن رهن (دیدگاه پنجم)………………………… 77

گفتار دوم: راه حل دوم………………………………………………………………………………. 78

گفتار سوم: راه حل سوم…………………………………………………………………………….. 79

گفتار چهارم: راه حل چهارم………………………………………………………………………. 82

گفتار پنجم: نقد راه حل علمی چهارم…………………………………………………………. 83

مبحث ششم: اصل لزوم در معاملات از دیدگاه فقه و حقوق……………………….. 83

گفتار اول: مفهوم عقد از لغت، اصطلاح و قانون…………………………………………. 83

گفتار دوم: اقسام عقد…………………………………………………………………………………. 84

بند اول: معنای لزوم…………………………………………………………………………………… 84

بند دوم: اقسام لزوم و جواز……………………………………………………………………….. 85

بند سوم: قاعده لزوم از نگاه قانون مدنی……………………………………………………… 85

بند چهارم: منشأ التزام قانونی……………………………………………………………………… 86

گفتار سوم: قاعده «العقود تابعة للقصود» از نگاه فقه و حقوق………………………. 87

بند اول: مفاد حقوقی حقوقی……………………………………………………………………… 87

بند دوم: حوزه شمول قاعده……………………………………………………………………….. 87

مبحث ششم: استقلال قرارداد وثیقه گذاری اسناد تجاری از سایر قراردادها….. 88

فصل چهارم: محدودیت های انتشار اوراق بهادار در نظام حقوقی ایران

مبحث اول: تاریخچه و مفهوم اجمالی بورس اوراق بهادار در جهان و ایران…. 89

گفتار اول: تاریخچه بورس اوراق بهادار در جهان……………………………………….. 89

گفتار دوم: تاریخچه بورس اوراق بهادار در ایران………………………………………… 89

گفتار سوم: مفهوم اجمالی بورس اوراق بهادار…………………………………………….. 91

بند اول: مفهوم بورس اوراق بهادار در لغت………………………………………………… 91

بند دوم: مفهوم بورس اوراق بهادار از نظر اصطلاحی………………………………….. 92

گفتار چهارم: اوراق قرضه، اوراق سهام و اهداف اولیه انتشار آن ها……………… 94

بند اول: اوراق قرضه………………………………………………………………………………….. 94

بند دوم: اوراق سهام………………………………………………………………………………….. 95

گفتار پنجم: مکانیسم حرکت اوراق بهادار و اهمیت آن ها…………………………… 95

گفتار ششم: عوامل عمده و تأثیرگذار در قوت و ضعف رونق اوراق بهادار….. 96

بند اول: ثبات عمومی حاکمیت یک کشور………………………………………………….. 97

بند دوم: ثبات اقتصادی………………………………………………………………………………. 97

مبحث دوم: شرایط انتشار اوراق مشارکت…………………………………………………… 97

گفتار اول: شرایط مربوط به شرکت ناشر…………………………………………………….. 98

بند اول: نقش مجمع عمومی سهامداران……………………………………………………… 98

بند دوم: محدودیت ها و شرایط دیگر………………………………………………………. 100

گفتار دوم: شرایط مربوط به اوراق……………………………………………………………. 102

مبحث سوم: سازماندهی انتشار اوراق مشارکت…………………………………………. 103

بند اول: نقش ناشر…………………………………………………………………………………… 103

بند دوم: نقش امین…………………………………………………………………………………… 104

بند سوم: نقش عامل………………………………………………………………………………… 106

بند چهارم: نقش ضامن……………………………………………………………………………. 107

بند پنجم: نقش حسابرس…………………………………………………………………………. 108

بند ششم: نقش سازمان بورس و اوراق بهادار…………………………………………… 109

بند هفتم: نقش بانک مرکزی…………………………………………………………………….. 110

گفتار دوم: مکانیسم انتشار اوراق مشارکت……………………………………………….. 110

گفتار سوم: محدودیت های انتشار اوراق قرضه قابل تبدیل سهام………………. 111

مبحث چهارم: محدودیت‌های حقوقی وثیقه گذاران اوراق بهادار و راه‌حل‌های عملی مشکل وثیقه‌گذاری اوراق بهادار……………………………………………………… 112

بند اول: معامله با حق استرداد………………………………………………………………….. 113

بند دوم: ضمانت در پرداخت…………………………………………………………………… 114

بند سوم: وکالت در تملک……………………………………………………………………….. 115

بند چهارم: انتقال صوری………………………………………………………………………….. 115

بند پنجم: وثیقه قراردادی…………………………………………………………………………. 116

نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………. 118

پیشنهادات……………………………………………………………………………………………….. 120

منابع و مأخذ…………………………………………………………………………………………… 121