وقف پول و اوراق بهادار از منظر فقه و حقوق موضوعه

پایان نامه وقف پول و اوراق بهادار از منظر فقه و حقوق موضوعه

دانلود پایان نامه رشته حقوق با موضوع وقف پول و اوراق بهادار از منظر فقه و حقوق موضوعه با فرمت ورد و قابل ویرایش از ماهان داک

 

چکیده

وقف از جمله نهادهای خیریه محسوب می شود که از روزگاران دور دست یعنی از زمانی که بشر به طور اجتماعی زندگی خود را آغاز کرد شروع شده است و تاکنون نیز ادامه دارد اما می باید همراه با تحول اوضاع و شرایط و مقتضیات زمان و مکان، در مصادیق آن بازنگری در خور صورت پذیرد تا بتواند در مسائل مستحدثه ای نظیر وقف پول و اوراق بهادار جایگاه منطقی خویش را پیدا نماید.

در وضعیت کنونی اجتماع با توجه به این که جریان سرمایه و تکاثر ثروت از زمین و متعلقات آن به سمت نقدینگی، سهام شرکت ها و بازار سرمایه هدایت شده بایسته است که وقفیاتی از این دست جایگزین موقوفات سنتی گردد و تعلل در این زمینه چه بسا باعث گسیختگی در جریان ایجاد توسعه وقفیات از یک طرف و عدم جذب این گونه سرمایه ها به بازار متمرکز مالی گردد که ضربه ای دوطرفه خواهد بود. در نتیجه باید با بازنگری در مسائل فقهی وحقوقی وقف، زمینه سازی و تسهیلاتی برای وقف پول، سهام و سایر اوراق بهادار تدارک دید و امکانی ایجاد کرد که سرمایه های خرد افراد نیکوکار نیز جذب این امر عام المنفعه گردد تا همه افراد با هر توان مالی بتوانند در سنت حسنه وقف نقش داشته باشند در این پایان نامه سعی بر آن است تا مساله وقف پول و اوراق بهادار نظیر سهام شرکت ها و اوراق بهادار اسلامی (صکوک) با استناد به ادله فقهی و منابع و ماخذ اصلی امامیه و کتب حقوقی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

واژگان کلیدی: وقف –  پول – اوراق بهادار – سهام – اوراق سهام – اوراق بهادار اسلامی (صکوک) – اوراق وقف

                                                                                                              

فهرست مطالب

 

چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 1

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2

بیان مسأله…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3

سوالات پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 4

فرضیه های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4

پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5

هدف پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5

روش شناسی پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5

اهمیت موضوع………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..6

ساختار پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………6

 

فصل اول ـ شناخت وقف و پیشینه آن…………………………………………………………………………………………… 8

مبحث اول: تبیین مفهوم وقف…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 9

گفتار اول: معنای لغوی وقف……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 9

گفتار دوم: معنای اصطلاحی وقف…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 9

بند اول: مفهوم اصطلاحی وقف از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران…………………………………………………………………………………. 9

بند دوم: مفهوم اصطلاحی وقف از دیدگاه فقهای عامه……………………………………………………………………………………………………… 12

مبحث دوم: پیشینه وقف………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 12

گفتار اول: وقف پیش از ظهور اسلام…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 13

گفتار دوم: وقف پس از ظهور اسلام………………………………………………………………………………………………………………………………………. 13

بند اول: جایگاه وقف در قرآن………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 14

بند دوم: جایگاه وقف در سنت و سیره معصومین………………………………………………………………………………………………………………. 16

گفتار سوم: وقف در کشورهای غیر اسلامی…………………………………………………………………………………………………………………………. 17

مبحث سوم: تبیین ماهیت وقف از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران………………………………………………………………………………. 20

گفتار اول: ایجاد وقف………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 20

گفتار دوم: نتیجه وقف…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 21

مبحث چهارم: شرایط موضوع وقف (موقوفه) در فقه امامیه  و حقوق ایران…………………………………………………………………… 23

گفتار اول: مال بودن و مالیت داشتن مورد وقف…………………………………………………………………………………………………………………. 24

بند اول: تبیین مفهوم مال………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 24

1) معنای لغوی مال………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 24

2) مفهوم اصطلاحی مال………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 25

بند دوم: ویژگی‌ها و شرایط مال…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 26

بند سوم: تبیین مفهوم مالیت………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 26

گفتار دوم: مملوک بودن مورد وقف (ملک واقف بودن)……………………………………………………………………………………………………… 28

گفتار سوم: عین معین خارجی بودن مورد وقف…………………………………………………………………………………………………………………. 29

گفتار چهارم: قابلیت قبض و اقباض داشتن موقوفه……………………………………………………………………………………………………………. 30

گفتار پنجم: لزوم قابلیت بقا عین موقوفه در برابر انتفاع……………………………………………………………………………………………………. 32

 

فصل دوم: وقف پول…………………………………………………………………………………………………………………….. 34

مبحث اول: شناخت پول…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 35

گفتار اول: تبیین مفهوم پول………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 35

بند اول: معنای لغوی پول………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 35

بند دوم: معنای اصطلاحی پول……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 36

بند سوم: مالیت پول………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 37

گفتار دوم: سیر تاریخی پول…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 37

بند اول: پول کالایی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 38

بند دوم: پول فلزی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 38

بند سوم: پول کاغذی (پول حکمی) ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 38

بند چهارم: پول تحریری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 40

بند پنجم: تفاوت پول حکمی و پول تحریری……………………………………………………………………………………………………………………… 40

بند ششم: پول الکترونیکی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 41

گفتار سوم: سابقه تاریخی وقف پول……………………………………………………………………………………………………………………………………… 41

گفتار چهارم: ماهیت پول کنونی از دیدگاه فقهی……………………………………………………………………………………………………………….. 44

بند اول: مالیت داشتن پول کنونی………………………………………………………………………………………………………………………………………… 44

بند دوم: مثلی یا قیمی بودن پول کنونی……………………………………………………………………………………………………………………………… 45

بند سوم: ممیزات پول کنونی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 48

مبحث دوم: وقف پول کنونی (نقد) و پول گذشته (درهم و دینار)………………………………………………………………………………….. 49

گفتار اول: وقف پول نزد فقهای امامیه………………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

گفتار دوم: وقف پول نزد فقهای عامه……………………………………………………………………………………………………………………………………. 51

گفتار سوم: ادله بطلان و صحت وقف پول……………………………………………………………………………………………………………………………. 51

بند اول: ادله‌ی بطلان وقف پول…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

دلیل اول: عین بودن مال موقوفه…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 52

دلیل دوم: منافات با ماهیت وقف…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 53

دلیل سوم: منافات داشتن با شرط تابید………………………………………………………………………………………………………………………………. 56

دلیل چهارم: منقول بودن پول……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

دلیل پنجم: اجماع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 58

بند دوم: ادله صحت وقف پول……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 58

دلیل اول: عرف عقلا………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 58

دلیل دوم: ملازمه عاریه و وقف………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

دلیل سوم: اطلاق ادله و تمسک به عمومات وارد در باب وقف…………………………………………………………………………………………. 59

دلیل چهارم: وقف نقود از قبیل وقف مالیت است……………………………………………………………………………………………………………….. 60

دلیل پنجم: اصل اباحه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 60

دلیل ششم: تصحیح وقف پول با معاملات امضایی……………………………………………………………………………………………………………… 60

دلیل هفتم: ماهیت مثلی بودن………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 62

مبحث سوم: وقف پول از نظر قانون و زمینه آن در ایران………………………………………………………………………………………………….. 63

گفتار اول: امکان وقف پول……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 63

گفتار دوم: چگونگی وقف پول………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 66

بند اول: بانک وقف پول…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 66

بند دوم: صندوق وقفی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 68

گفتار سوم: جلوگیری از سقوط ارزش پول وقفی………………………………………………………………………………………………………………… 70

 

فصل سوم: وقف اوراق بهادار………………………………………………………………………………………………………… 72

مبحث اول: شناخت سهام شرکت‌ها و امکان سنجی وقف آنها…………………………………………………………………………………………. 73

گفتار اول: شرکت‌های سهامی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 73

گفتار دوم: مفهوم سهم……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 74

گفتار سوم: ماهیت حقوقی سهام و ویژگی‌های آن……………………………………………………………………………………………………………… 76

بند اول: مالیت داشتن سهام شرکت‌ها………………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

بند دوم: ویژگی‌های سهام شرکت‌ها…………………………………………………………………………………………………………………………….79

گفتار چهارم: ضرورت و امکان وقف سهام……………………………………………………………………………………………………………………80

بند اول: ضرورت وقف سهام…………………………………………………………………………………………………………………………………………80

بند دوم: امکان وقف سهام……………………………………………………………………………………………………………………………………………82

گفتار پنجم: شرایط وقف سهام از دیدگاه حقوقدانان و رویه قضایی…………………………………………………………………………..83

مبحث دوم: شناخت اوراق سهام و امکان سنجی وقف آن‌ها………………………………………………………………………………………88

گفتار اول: ادله بطلان وقف اوراق سهام………………………………………………………………………………………………………………………89

گفتار دوم: امکان سنجی وقف اوراق سهام…………………………………………………………………………………………………………………90

بند اول: عدم منافات وقف اوراق سهام با ماهیت و شروط وقف ……………………………………………………………………………….90

بند دوم: وقف از معاملات امضایی …………………………………………………………………………………………………………………………….91

بند سوم: گستردگی دایره وقف ………………………………………………………………………………………………………………………………..91

بند چهارم: تصحیح وقف اوراق سهام با عمومات امضایی………………………………………………………………………………………….91

گفتار سوم: راهکارهای عملی وقف اوراق سهام…………………………………………………………………………………………………………92

گفتار چهارم: تفاوت وقف سهام با وقف اوراق سهام………………………………………………………………………………………………….93

مبحث سوم: شناخت اوراق قرضه و امکان سنجی وقف آن‌ها…………………………………………………………………………………..94

گفتار اول: شناخت اوراق قرضه………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 94

گفتار دوم: امکان وقف اوراق قرضه………………………………………………………………………………………………………………………………………… 96

مبحث چهارم: تأمین مالی وقف با استفاده از اوراق بهادار اسلامی (صکوک)…………………………………………………………………. 97

گفتار اول: صکوک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 97

گفتار دوم: صکوک مشارکت…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 98

گفتار سوم مدل عملیاتی انتشار صکوک مشارکت وقفی……………………………………………………………………………………………………. 99

بند اول: بانی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 99

بند دوم: واسط (ناشر)………………………………………………………………………………………………………………………………………………….100

بند سوم: امین …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….101

گفتار چهارم: بررسی فرایند عملیاتی انتشار صکوک مشارکت وقف ………………………………………………………………………….101

گفتار پنجم: اوراق وقف…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 104

نتایج و پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..106

منابع و مراجع …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….109