آثار فساد عقد در فقه امامیه، فقه عامّه و حقوق ایران93

پایان نامه آثار فساد عقد در فقه امامیه، فقه عامّه و حقوق ایران93

دانلود پایان نامه رشته حقوق با موضوع آثار فساد عقد در فقه امامیه، فقه عامّه و حقوق ایران93 با فرمت ورد و قابل ویرایش از ماهان داک

چکیده

عقد فاسد در عالم واقعیت و اعتبار کأن لم یکن است و اثری ندارد با این حال ممکن است متعاقدین از فساد عقد بی‌اطلاع بوده و آثار عقد صحیح را در روابط خود بر آن مترتب کرده باشند. هم چنان که می‌توان تصور کرد طرفین با علم به فساد عقد به دنبال ترتیب آثار عقد صحیح بر آن باشند.

با وجود این  در هیچ‌یک از این دو فرض شارع آثار عقد صحیح را بر آنها بار نمی‌کند ولی از آن‌جا که این وضعیت در روابط طرفین تأثیر گذار بوده و در شرایط خاصّی و با انضمام عوامل خارجی از قبیل قبض مال مورد معامله می‌تواند زمینه را برای ایجاد آثار جانبی خاصّی مانند ضمان عین و منافع اعم از مستوفات و غیر مستوفات فراهم آورد. مثل جایی که بر اثر بیع فاسد خسارتی به مبیع وارد شود، بنابر قاعده ضمان قهری و نه مسؤولیت قراردادی، مشتری ضامن جبران خسارت خواهد بود. در فقه امامیه و عامّه در خصوص تکلیف ردّ عین و عوض منافع در عقود معوّض و غیر معوّض آیات، روایات و قواعد فقهی متعددی مورد استناد قرار گرفته است.

در فقه شیعه و سه مکتب از مکاتب چهارگانه اهل سنّت (مالکی، حنبلی و شافعی) عقد فاسد و باطل به یک معنا بوده و در مقابل عقد صحیح قرار می‌گیرد ولی حنفیه میان عقد فاسد و باطل فرق نهاده‌اند و در عقد فاسد قبض را موجب تملّک مورد معامله می‌دانند. ماده 365 ق.م. در این مورد مقرر می‌دارد: «هرگاه کسی به بیع فاسد مالی را قبض کند باید آن را به صاحبش ردّ نماید و اگر تلف و ناقص شود ضامن عین و منافع آن خواهد بود.» این ماده اختصاصی به عقد بیع نداشته بلکه شامل تمامی عقود معوّض و غیر معوّض نیز می‌شود.

 

واژگان کلیدی: عقد، فساد، بطلان، اثر عقد فاسد، ضمان عین و منافع.

 

فهرست اجمالی

عنوان                                                                                                           صفحه

مقدمه. 1

بخش یکم: کلیات و مفاهیم. 5

فصل یکم: مفاهیم اصلی.. 7

مبحث یکم: عقد. 7

مبحث دوم: فساد. 18

فصل دوم: مفاهیم مرتبط.. 24

مبحث یکم: صحّت… 24

مبحث دوم: انحلال. 35

مبحث سوم: ضمان معاوضی.. 46

مبحث چهارم: ضمان واقعی.. 49

بخش دوم: آثار فساد عقد در عقود معوّض. 50

فصل یکم: آثار فساد عقد نسبت به متعاقدین.. 52

مبحث یکم: ادلّه حکم ضمان نسبت به متعاقدین در فقه امامیه. 52

مبحث دوم: ادلّه حکم ضمان نسبت به متعاقدین در فقه اهل سنّت… 68

مبحث سوم: تأثیر علم و جهل متعاقدین به فساد. 71

مبحث چهارم: آثار فساد عقد قبل و بعد از قبض….. 75

مبحث پنجم: حکم تصرّفات قابض در مورد معامله فاسد. 78

فصل دوم: آثار فساد عقد نسبت به عوضین.. 81

مبحث یکم: مسؤولیت ردّ عین.. 81

مبحث دوم: مسؤولیت ردّ منافع. 97

مبحث سوم: مسؤولیت ردّ بدل. 118

فصل سوم: آثار فساد عقد نسبت به قائم مقام و اشخاص ثالث و فضولی.. 150

مبحث یکم: قائم مقام و اشخاص ثالث… 150

مبحث دوم: فضولی.. 153

فصل چهارم: عدم ضمان در موارد مشابه. 155

مبحث یکم: فروشنده نسبت ثمن در بیع مال مغصوب… 155

مبحث دوم: طرف قرار داد سبق فاسد در برابر سابق ( سبقت گیرنده) 157

مبحث سوم: زوج در عقد نکاح باطل با علم زوجه به فساد. 160

مبحث چهارم: متهب در هبه فاسد. 163

مبحث پنجم: محجور. 164

مبحث ششم: مکره 167

مبحث هفتم: نسبت به مورد معامله فاقد مالیت یا منفعت عقلاء مشروع. 168

مبحث هشتم: در معامله ضمانی که موضوع آن عملی نامشروع است… 169

بخش سوم: آثار فساد عقد در عقود غیر معوّض. 171

فصل یکم: ادلّه عدم ضمان در عقود غیر معاوضی فاسد. 173

مبحث یکم: بررسی ادلّه عدم ضمان در فقه. 173

مبحث دوم: بررسی آثار فساد عقود غیر معاوضی در حقوق ایران. 177

فصل دوم: آثار فساد عقد نسبت به عوضین.. 183

مبحث یکم: آثار فساد عقد نسبت به عوضین در فقه امامیه. 183

مبحث دوم: آثار فساد عقد نسبت به عوضین در حقوق ایران. 185

فصل سوم: عدم ضمان در موارد مشابه. 187

مبحث یکم: ضمان قابض نسبت به منافع غیر مستوفات در بیع فاسد. 187

مبحث دوم: شریک در شرکت فاسد. 192

مبحث سوم: عین در عقد اجاره فاسد. 194

مبحث چهارم: مرتهن در رهن فاسد. 200

مبحث پنجم: حمل در بیع فاسد حیوان حامل.. 202

مبحث ششم: مورد عقد امانی فاسد به علت اکراه یا عدم استحقاق دهنده مال. 204

مبحث هفتم: مورد عقد امانی فاسد به علت حجر تسلیم کننده 206

مبحث هشتم: ضمان مبیع و منافع آن در بیع بی‌ثمن و اجاره بی‌اجرت… 207

نتایج و پیشنهادها 208

فهرست تفصیلی.. 212

فهرست منابع. 218