موضوع:بررسي تاريخي فقه و فقهاي اماميه از قرن اول تا دوازدهم 94

تعداد صفحات:149

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته الهیات و معارف اسلامي‌(M.A)

گرایش: فقه و مبانی حقوق اسلامی

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                     صفحه

چکیده 1

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه: 3

1-2- بیان مسأله پژوهشی.. 4

1-3- اهمیت و کاربرد نتایج تحقیق.. 5

1-4- پشینۀ علمي‌موضوع. 5

1-5-  اهداف تحقیق.. 8

1-5-1- اهداف کلی.. 8

1-5-2-اهداف کاربردی.. 8

1-6-  فرضیه ها و سؤال‌های تحقیق.. 9

1-6-1- فرضیه‌ها 9

1-6-2- سؤال های تحقیق.. 9

1-7- روش تحقیق.. 10

1-8- مفاهیم. 10

1-8-1- فقه. 10

1-8-2- مفهوم اصطلاحی فقه. 11

1-8-3- شیعه. 12

فصل دوم: بررسی ادوار فقه  و آثار فقهی امامیه از قرن اول تا دوازدهم

2-1-ادوار تدوین فقه امامیه و تقسیمات آن. 14

2-2-تقسیم بندی ادوار فقه امامیه به 9 عصر. 14

2-2-1- دورۀ اول: عصر تفسیر و تبیین.. 14

2-2-1-1-امتیازات و ویژگیهای دورۀ اول. 15

2-2-1-2- فقهای دورۀ اول. 16

2-2-1-3- فقهای صاحب کتاب فقهی دورۀ اول. 16

2-2-2- دورۀ دوم: عصر محدثان. 17

2-2-2-1- امتیازات دورۀ دوم. 17

2-2-2-2- فقهای دورۀ دوم. 18

2-2-3- دورۀ  سوم: عصر آغاز اجتهاد. 20

2-2-3-1- امتیازات دورۀ سوم. 20

2-2-3-2- فقهای دورۀ سوم. 21

2-2-4- دورۀ چهارم: عصر کمال و اطلاق اجتهاد. 23

2-2-4-1-امتیازات دورۀ چهارم. 24

2-2-4-2- فقهای دورۀ چهارم. 25

2-2-5- دورۀ پنجم: عصر تقلید. 27

2-2-5-1- امتیازات و ویژگیهای دورۀ پنجم. 28

2-2-5-2- فقهای دورۀ پنجم. 29

2-2-6- دوره‌ي ششم: عصر نهضت مجدد مجتهدان. 30

2-2-6-1- امتیازات دورۀ ششم. 31

2-2-6-2- فقهای دورۀ  ششم. 32

2-2-7- دورۀ هفتم: عصر پیدایش مذهب اخباریان. 38

2-2-7-1- امتیازات دورۀ هفتم. 38

2-2-7-2- فقهای دورۀ هفتم. 38

2-2-8- دورۀ هشتم: عصر جدید استنباط.. 41

2-2-8-1- پیدایش اخباریان و مقاومت اصولیین.. 41

2-2-8-2- امتیازات دورۀ هشتم. 42

2-2-8-3- فقهای دورۀ هشتم. 42

2-2-9- دورۀ نهم: عصر حاضر. 44

2-2-9-1- امتیازات دورۀ نهم. 44

2-2-10- فقهای دورۀ نهم. 45

2-2-10-1- فقهای معاصر. 46

فصل سوم: بررسی تاریخ فقهای شیعه از قرن اول تا چهارم

3-1- روی کار آمدن حکومت ها در دورۀ زمانی قرن اول تا چهارم هجری و جایگاه شیعیان. 51

3-1-1- عصر خلفا 51

3-1-2- عصر امويان. 51

3-1-3- حکومت عباسیان. 52

3-1-4- دوران حکومت امين تا واثق.. 52

3-1-5- عصر متوكل و پس از آن. 54

3-1-6- عصر آل بويه، فاطميان و حمدانيان. 54

3-1-7- حمدانيان و مذاهب شيعه. 56

3-2- شيعه در عهد سلجوقيان و ايوبيان. 57

3-3- علماي قرن چهارم ﻫ. ق.. 58

3-3-1- شیخ مفید. 58

3-3-2- شیخ صدوق.. 59

3-3-2-1-آثار شیخ صدوق.. 59

3-3-3- ابوالجیش البلخی، المظفر بن محمد احمد خراسانی.. 60

3-3-4- الناشی الاصغر (الصغیر) ابوالحسین علی بن عبدالله بن وصیف…. 60

3-3-5- صاحب بن عباد. 61

3-3-6- شیخ ابوالقاسم علی بن احمد بن علی الحزّار الرازی.. 61

3-3-7- ابوالحسین محمد بن احمد بن الحارث الخطیب البساق المعروف به الحارثی.. 61

3-3-8-  ابوالحسین الشمشاطی.. 61

3-3-9- فضل بن عبدالرحمن بغدادی.. 62

3-3-10- ابومحمد یحیی بن الحسین العلوی.. 62

3-3-11- ابوجعفر احمد بن محمد بن رستم بن نردیان طبری.. 62

3-3-13- ابوالحین محمد بن بشر الحمدنی السوسنجردی.. 63

3-3-14- شیخ ابواسحاق ابراهیم بن اسحاق بن ابوسهل نوبختی.. 63

3-3-15- ابوالقاسم علی بن احمد الکوفی.. 63

3-3-16- ابوجعفر محمد بن علی بن عبدک جرجانی.. 63

3-3-17- محمود بن الحسین.. 64

3-3-18- ابوالحسن علی بن الحسین المسعودی.. 64

3-3-19- ابومحمد حسن بن موسی نوبختی.. 64

3-3-20- ابومحمد الحسن بن علی بن ابن عقیل العمانی معروف به ابن عقیل عمانی الخداء. 65

3-3-21- اسماعیل نوبختی، ابوجعفر محمد بن علی بن اسحق.. 65

3-3-22- محمد بن القاسم، ابوبکر البغدادی.. 65

3-3-23- اسماعیل بن علی بن اسحاق بن ابی سهل بن نوبخت… 65

3-3-24- سید مرتضی مشهور به علم الهدی.. 66

3-3-24-1- آثار سید مرتضی.. 67

3-3-25- شیخ طوسی.. 67

3-3-25-1-آثار شیخ طوسی.. 68

3-4- تدوین و تبیین اصول و مبانی فقه شیعه. 69

3-5-  تدوین و تنقیح احادیث… 71

3-6- نهادينه كردن سازمان روحانیت… 73

3-7- تأسیس مدارس و مراکز علمي.. 75

3-8- تربیت شاگردان. 76

3-9- تألیف کتاب و تأسیس کتابخانه‌ها 78

3-10- مسافرت علما به نقاط مختلف و تأثیر آن در گسترش تشیع. 79

فصل چهارم : بررسی تاریخ فقهای شیعه از قرن پنجم تا هشتم

4-1- بررسی دیدگاه و نظریات فقهای شیعه از اوایل قرن پنجم هجری به بعد. 83

4-2- حوزه هاي حله و جبل عامل در سالهای.. 85

4-3- بررسی فقهای قرن پنجم تا هشتم. 87

4-3-1-شیخ ابوالصلاح حلبی.. 87

4-3-2- سلّار دیلمی.. 88

4-3-2-1- آثار مهم سلّار. 89

4-3-3- قاضی عبدالعزیز بن برّاج.. 89

4-3-3-1- آثار ابن برّاج.. 89

4-3-4-1- رواج‌ فقه‌ ابن‌ حمزه‌ 91

4-3-4-2- آثار ابن حمزه 91

4-3-5- قطب الدین راوندی.. 92

4-3-5-1- آثار راوندی.. 92

4-3-6- امین الاسلام طبرسی.. 92

4-3-6-1- آثار طبرسی.. 93

4-3-7- خواجه نصیرالدین طوسی.. 93

4-3-8-  محمد بن ادریس حلّی.. 94

4-3-8-1- ویژگی های ابن ادریس…. 94

4-3-8-2- آثار ابن ادریس…. 95

4-3-9-  محقق حلی.. 95

4-3-9-1-آثار محقق حلی.. 97

4-3-9-2- ملاقات خواجه نصیرالدین طوسی با محقق حلی.. 98

4-3-10- علامه حلی.. 98

4-4- برخی از دیدگاههای خاص علامه در فقه. 105

4-4-1- فخرالمحققین.. 105

4-4-1-1- استعداد و نبوغ فـخـرالـمـحـقـقین.. 106

4-4-2- شهید اول. 109

4-4-2-1- آثار شهید اول در فقه. 111

4-4-2-2- اساتید شهید اول. 112

4-4-2-3- شاگردان شهید اول. 113

فصل پنجم: بررسی تاریخ فقهای شیعه از قرن نهم تا دوازدهم

5-1- بررسی اندیشه و آراء فقهای قرن نهم تا دوازدهم. 115

5-1-1- فاضل مقداد. 115

5-1-1-1- بررسی آثار فاضل مقداد. 116

5-1-2- احمد بن فهد الحلی.. 117

5-1-2-1- آثار احمد ابن فهد حلی.. 117

5-1-2-2- شاگردان ابن فهد حلی.. 118

5-1-3- شیخ علی بن هلال جزایری.. 119

5-1-4- محقق کرکی.. 120

5-1-4-1-آثار علامه کرکی.. 120

5-1-5- شهید ثانی.. 121

5-1-5-1- آثار شهید ثانی.. 122

5-1-5-2- رسائل شهید ثانی.. 123

5-1-6- مقدس اردبیلی.. 124

5-1-6-1-آثار علامه اردبیلی.. 124

5-1-7- شیخ بهاء الدین عاملی.. 125

5-1-7-1- تألیفات بهاء الدین عاملی.. 125

5-1-7-2- شاگردان شیخ بهائی.. 126

5-1-8- محقق سبزواری.. 126

5-1-8-1-آثار محقّق سبزواري.. 127

5-2- نتیجه گیری نهایی.. 128

منابع و مآخذ. 130

چكيده انگليسي.. 135

چکیده

بررسی تاریخی آغاز فقه در مذهب تشیع و نیز سیر تعالی و گسترش آن در ادوار بعدی خود، نمایانگر ظهور و بروز فقهای بسیار ارزشمند در عرصه علوم دینی است که با تألیف کتب و رسالات متعدد ضمن روشن کردن مسیر برای فقها و محققین بعدی، توانسته اند به تبیین و تصریح ابهامات مسائل دینی و اسلامي‌بپردازند. بنابراین بررسی این سیر تاریخی مي‌تواند به منظور شناسایی کلیۀ فقها و اندیشمندان و نیز رسالات و تألیفات آنان ارزشمند باشد. در این پژوهش به بررسی تاریخ فقه و فقهای شیعه از قرن اول تا دوازدهم (ابن بابویه تا وحید بهبهانی) مي‌پردازیم. بررسی نتایج پژوهش نشان مي‌دهد که رشد و بالندگی فقه سیاسی و دینی شیعه بخصوص در قرن سوم و چهارم و نیز هفتم و هشتم بسیار بیشتر از سایر ادوار بوده و پیدایش فقهای گرانقدر و تأسیس مراکز دینی و نیز تعدد تألیف کتب و رسالات فقهی، خود شاهدی بر این مدعا مي‌باشد.  هدف از رسالۀ حاضر بررسی تاریخ فقه و فقهای شیعه از فرن اول تا دوازدهم هجری است، لذا سعی مي‌شود تحولات و تطورات فقه شیعه بررسی شده تا نقش فقیهان در این روند فکری و جایگاه و منزلت آنان در میان جامعه نشان داده شود. تحقیق حاضر، با استفاده از روش کتابخانه ای انجام یافته و مباحث آن در دو بخش اصلی تنظیم شده است. در بخش اول ابتدا کلیات تحقیق و تعاریف اصطلاحات فقهی و نیز اداور فقه شیعه از قرن اول تا دوازدهم هجری و نیز امتیازات و فقهای هر عصر مطرح شده است؛ در بخش دوم نیز تاریخ فقهای شیعه از قرن اول تا دوازدهم هجری بهمراه آثار و ابداعاتشان طرح شده است؛ در این بخش ابتدا به بررسی شخصیت هر کدام از فقها و شرح زندگی آنها پرداخته شده است، سپس به گفتار دانشمندان و سایر فقها در مورد آن فقیه اشاره مي‌شود. بعد از معرفی اساتید و شاگردان این فقها، آثار و تألیفات آنان نیز بیان مي‌شود.

کلید واژگان: فقه، تاریخ فقه و فقها، ادوار فقه، فقه شیعه.