فردی بودن مجازات در حقوق ایران و فقه امامیه93

پایان نامه فردی بودن مجازات در حقوق ایران و فقه امامیه93

دانلود پایان نامه رشته حقوق با موضوع فردی بودن مجازات در حقوق ایران و فقه امامیه93 با فرمت ورد و قابل ویرایش از ماهان داک

چکیده

یکی از اهداف متعالی مجازات­ها تربیت، اصلاح و بازاجتماعی­شدن مجرم است. برای نیل به این هدف اعمال یک مجازات ثابت در مورد همه مجرمان به لحاظ منحصر به فرد بودن ویژگی­های جسمی، روانی و اجتماعی یک فرد نسبت به فرد دیگر، بی­فایده است. اصل فردی کردن مجازات­ها یکی از اصول پیشرفته مجازات­ها است که ما را در رسیدن به هدف مذکور راهنمایی می­کند. مطابق این اصل میزان مجازات بسته به شخصیت، ویژگی­ها، انگیزه، وضعیت روانی مجرم حین ارتکاب جرم و شیوه ارتکاب جرم و عوامل گوناگون دیگر در مورد مجرمین مختلف، متفاوت می­باشد. با توجه به این­که عدم تنبه، اصلاح ، تربیت و بازاجتماعی شدن مجرم پس از اعمال مجازات، می­تواند نتایج بسیار مخرب و زیانباری را برای جامعه و خود فرد مجرم در پی داشته باشد، توجه به اصل مذکور و عملیاتی ساختن آن در عرصه­های تقنینی و قضایی و اجرایی ضروری می­نماید. معادل این اصل در فقه و نظرات فقها قاعده­ی التعزیر بمایراه الامام می­باشد. در قانون مجازات اسلامی جدید (مصوب1392) معیارها، نهادها و تاسیس­های جدیدی نسبت به قانون سابق در قبال اصل مذکور پیش­بینی شده است. مقنن ایرانی با تصویب قانون مذکور گام بلندی در راستای اجرای اصل فردی­کردن مجازات­ها برداشت و در همان نخستین مواد قانون، به توجه به سوابق و وضعیت فردی ، خانوادگی و اجتماعی مرتکب و تأثیر تعزیری بر وی در صدور حکم تعزیری تاکید نمود. در قانون مذکور نهادها و ابزارهای گوناگونی در راستای متناسب­سازی بیشتر و بهتر مجازات با شخصیت و خصوصیات مرتکب پیش­بینی شده است که به اکثر آن نهادها در این نوشتار به اختصار شده است. نهادهای مذکور هم برای مجرمینی که اصلاح و تربیت آنان در آینده نزدیک پیش­بینی می­شود و هم برای بزهکارانی که نیاز به برنامه­های اصلاحی بیشتری دارند، قابل استفاده می­باشد.

واژگان کلیدی: اصل فردی بودن مجازات، ویژگی­های زیستی، روانی و اجتماعی، شرایط ارتکاب بزه، اصلاح و تربیت، تعزیر، نهادهای تخفیفی و تشدیدی

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                  صفحه

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………1

بخش نخست: کلیات (تعاریف، مبانی و نظریات)………………………………………………………………… 5

فصل نخست: تعریف، مفاهیم مشابه و انواع فردی کردن مجازات …………………………………………… 7

مبحث نخست: تعریف…………………………………………………………………………………………………..7

گفتار نخست: تعریف حقوقی………………………………………………………………………………….7

گفتار دوم: تعریف فقهی…………………………………………………………………………….. 8

بند نخست: در لغت…………………………………………………………………………….. 9

بند دوم: در اصطلاح…………………………………………………………………………… 10

مبحث دوم: مفاهیم مشابه……………………………………………………………………………………………… 11

گفتار نخست: اصل شخصی بودن مجازات­ها…………………………………………………………… 11

گفتار دوم: اصل قانونی بودن مجازات­ها………………………………………………………………….. 12

گفتار سوم: اصل تساوی مجازات­ها………………………………………………………………………… 14

گفتار چهارم: قراردادی کردن مجازات…………………………………………………………………….. 15

مبحث سوم: انواع فردی­کردن مجازات……………………………………………………………………………..18

گفتار نخست: فردی­کردن تقنینی مجازات…………………………………………………………………18

گفتار دوم: فردی­کردن قضایی مجازات…………………………………………………………………….19

گفتار سوم: فردی­کردن اجرایی مجازات…………………………………………………………………. 20

گفتار چهارم: فردی­کردن مجازات­ ناشی از اختیارات ولی­فقیه ………………………………….. 20

فصل دوم: پیشینه­ی فردی­کردن مجازات………………………………………………………………………………… 22

مبحث نخست: دوران نخستین………………………………………………………………………………………. 22

گفتار نخست: دوره انتقام جویی و جنگ‌های خصوصی…………………………………………… 23

گفتار دوم: دوره دادگستری خصوصی…………………………………………………………………… 24

گفتار سوم: دوران دادگستری عمومی……………………………………………………………………. 25

مبحث دوم: دوران ظهور اندیشه­های کیفری…………………………………………………………………….. 26

گفتار نخست: مکتب عدالت مطلق  ………………………………………………………………………. 26

گفتار دوم: مکتب کلاسیک…………………………………………………………………………………… 28

گفتار سوم: مکتب تحققی یا اصالت تحصّل……………………………………………………………. 28

گفتار چهارم: مکاتب دفاع اجتماعی……………………………………………………………………… 30

فصل سوم: مبانی و اهداف اصل فردی­بودن مجازات­ها……………………………………………………………. 35

مبحث نخست: مبانی……………………………………………………………………………………………………35

گفتار نخست: مبانی زیست­شناختی…………………………………………………………………….. 36

بند نخست: توارث…………………………………………………………………………………….. 36

بند دوم: ناهنجاری­های کروموزومی……………………………………………………………… 37

بند سوم: سن…………………………………………………………………………………………….. 39

بند چهارم: جنس…………………………………………………………………………………………41

گفتار دوم: مبانی روان­شناختی ……………………………………………………………………………..42

بند نخست: پسیکوپات­ها (روان­رنجور)…………………………………………………………..44

بند دوم: پسیکوز………………………………………………………………………………………… 45

بند سوم: نوروز (روان­نژندی)………………………………………………………………………..47

بند چهارم: تبیین­های روان­شناختی……………………………………………………………….. 49

الف: دیدگاه­های روان­پویایی………………………………………………………………….. 49

ب: دیدگاه­های شناختی…………………………………………………………………………. 50

ج: نظریه­های انگیزشی…………………………………………………………………………. 50

گفتار سوم: مبانی جامعه­شناختی…………………………………………………………………………… 51

بند نخست: محیط خانوادگی………………………………………………………………………… 52

بند دوم: عوامل اقتصادی………………………………………………………………………………………… 54

بند سوم: عوامل فرهنگی………………………………………………………………………………………… 56

بند چهارم: عوامل محیطی………………………………………………………………………………………. 57

مبحث دوم: اهداف اصل فردی کردن مجازات در حقوق اسلام و ایران………………………………….. 58

گفتار نخست: مفهوم مجازات……………………………………………………………………………………….59

بند نخست: مجازات اخروی…………………………………………………………………………………..61

بند دوم: مجازات دنیوی………………………………………………………………………………………..61

الف: مجازات تکوینی……………………………………………………………………………………..61

ب: مجازات تشریعی……………………………………………………………………………………..62

گفتار دوم: اهداف اصل فردی کردن مجازات……………………………………………………………….. 63

بند نخست: اصلاح و تربیت مجرمان…………………………………………………………………….63

بند دوم: رعایت عدالت و انصاف……………………………………………………………………….. 66

بند سوم: حفظ کرامت انسانی………………………………………………………………………………69

فصل چهارم: تجلی اصل فردی کردن مجازات­ها در قوانین ایران و منابع فقهی………………………… 71

مبحث نخست: در منابع فقهی…………………………………………………………………………… 71

گفتار نخست: قاعده التعزیر بما یراه الامام………………………………………………………..71

بند نخست: بیان قاعده………………………………………………………………………….. 71

بند دوم: دلایل قاعده……………………………………………………………………………. 72

گفتار دوم: عدم انحصار تعزیر در تازیانه…………………………………………………………74

بند نخست: بیان قاعده…………………………………………………………………………. 74

بند دوم: دلایل موافقین و مخالفین………………………………………………………….. 75

الف: دلایل انحصار تعزیر در تازیانه……………………………………………………. 75

ب: دلایل عدم انحصار تعزیر در تازیانه ……………………………………………………77

مبحث دوم: در قوانین……………………………………………………………………………………. 79

گفتار نخست: مروری بر سابقه­ی تقنینی……………………………………………………….. 79

بند نخست: قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 61 ……………………………… 79

الف: نظر فقهای شورای نگهبان ………………………………………………………..80

ب: نظر مجلس شورای اسلامی ………………………………………………………..81

ج: نقد دلایل و نتیجه­گیری……………………………………………………………… 82

بند دوم: قانون مجازات اسلامی مصوب 70 ……………………………………………. 83

گفتار دوم: قانون مجازات اسلامی 92 …………………………………………………………..  85

بند نخست: پیشینه ………………………………………………………………………………85

بند دوم: نوآوری­ها ……………………………………………………………………………..86

بخش دوم :شرایط اعمال اصل فردی کردن مجازات و آثار آن……………….. ………………88

فصل نخست: شرایط اعمال اصل فردی کردن مجازات…………………………………… 89

مبحث نخست: شرایط اعمال نهادهای تخفیفی………………………………………… 89

گفتار نخست: در ارتباط با مرتکب……………………………………………………90

بند نخست: ندامت و پشیمانی……………………………………………………90

بند دوم: حسن سابقه……………………………………………………………… 91

بند سوم: وضع خاص متهم از قبیل کهولت یا بیماری…………………….92

بند چهارم: وجود انگیزه شرافتمندانه…………………………………………………..94

بند پنجم: تأثیر تعزیر بر مرتکب……………………………………………………….. 95

گفتار دوم: در زمان وقوع جرم…………………………………………………………………. 96

بند نخست: اوضاع و احوال خاص مؤثر در ارتکاب جرم……………………..96

بند دوم: مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم………………………….97

گفتار سوم: پس از وقوع جرم………………………………………………………………………. 98

بند نخست: همکاری مؤثر متهم با مقامات رسیدگی­کننده………………………. 99

بند دوم: گذشت شاکی یا مدعی خصوصی………………………………………… 100

بند سوم: کوشش متهم به منظور تخفیف آثار جرم……………………………….102

بند چهارم: خفیف بودن زیان وارده به بزه­دیده یا نتایج زیانبار آن…………. 103

 

مبحث دوم : شرایط اعمال نهادهای تشدیدی ………………………………………………………….. 103

گفتار نخست: در ارتباط با جرم…………………………………………………………………….. 104

بند نخست: نحوه ارتکاب جرم………………………………………………………………. 104

الف: اعمال خشونت……………………………………………………………………….. 104

ب: ارتکاب گروهی جرم………………………………………………………………… 105

بند دوم: زمان و مکان وقوع جرم……………………………………………………………. 107

الف: زمان وقوع جرم……………………………………………………………………… 107

ب: مکان و موقعیت وقوع جرم……………………………………………………….. 108

گفتار دوم: در ارتباط با مجرم………………………………………………………………………… 109

بند نخست: سبق تصمیم……………………………………………………………………….. 110

بند دوم: انگیزه شریرانه…………………………………………………………………………. 110

فصل دوم: آثار اعمال اصل فردی کردن مجازات…………………………………………………………………….112

مبحث نخست :آثار تخفیفی………………………………………………………………………………………….112

گفتار نخست: تخفیف مجازات……………………………………………………………………………..112

بند نخست: انواع تخفیف و ضوابط آن…………………………………………………………. 113

بند دوم: محدودیت­های تخفیف…………………………………………………………………….. 115

گفتار دوم: تعلیق اجرای مجازات……………………………………………………………………………. 116

بند نخست: شرایط………………………………………………………………………………………… 116

الف: جرایم تعزیری درجه سه تا هشت………………………………………………………… 116

ب: وجود جهات تخفیف………………………………………………………………………….. 117

ج: پیش­بینی اصلاح مرتکب………………………………………………………………………… 118

د: جبران ضرر و زیان یا برقرای ترتیبات جبران آن ……………………………………………….118

ه: فقدان سابقه کیفری موثر…………………………………………………………………………….. 118

بند دوم: انواع…………………………………………………………………………………………………… 119

الف: تعلیق ساده……………………………………………………………………………………………119

ب: تعلیق مراقبتی………………………………………………………………………………………… 120

1- تدابیر اجباری……………………………………………………………………………………… 120

2- تدابیر اختیاری……………………………………………………………………………………… 121

گفتارسوم : نظام آزادی مشروط………………………………………………………………………………………. 123

بند نخست: شرایط اعطای آزادی مشروط………………………………………………………………… 124

الف: گذراندن مدتی از حبس……………………………………………………………………………. 124

ب: حسن اخلاق و رفتار………………………………………………………………………………….. 126

ج: اطمینان از عدم ارتکاب جرم مجدد……………………………………………………………….. 127

د: جبران ضرر و زیان متضرر از جرم…………………………………………………………………  128

ه : عدم استفاده از آزادی مشروط……………………………………………………………………….. 128

بند دوم: آثار اعطای آزادی مشروط…………………………………………………………………………. 129

گفتار چهارم: نظام نیمه آزادی…………………………………………………………………………………………. 131

بند نخست: پیشینه و تعریف………………………………………………………………………………… 131

بند دوم: شرایط …………………………………………………………………………………………………..133

گفتار پنجم: معافیت از کیفر ………………………………………………………………………………………….135

بند نخست: پیشینه و تعریف…………………………………………………………………………………. 136

بند دوم: شرایط…………………………………………………………………………………………………… 138

گفتار ششم: مجازات­های جایگزین حبس……………………………………………………………………. 140

بند نخست: پیشینه و تعریف…………………………………………………………………………………. 140

بند دوم: شرایط …………………………………………………………………………………………………….142

الف: تعزیری بودن جرم……………………………………………………………………………………. 142

1- موارد الزامی صدور حکم به مجازات­های اجتماعی…………………………………….. 143

2- موارد اختیاری صدور حکم به مجازات­های اجتماعی………………………………….. 144

3- موارد ممنوعیت صدور حکم به مجازات­های جایگزین حبس………………………. 145

ب: گذشت شاکی……………………………………………………………………………………………. 145

ج: وجود جهات تخفیف………………………………………………………………………………….. 145

د: موافقت بزهکار………………………………………………………………………………………….. 146

بند سوم: انواع مجازات­های جایگزین حبس……………………………………………………………. 147

الف: دوره مراقبت……………………………………………………………………………………………. 147

ب: خدمات عمومی رایگان……………………………………………………………………………… 149

ج: جزای نقدی روزانه……………………………………………………………………………………. 150

د: جزای نقدی……………………………………………………………………………………………… 152

گفتار ششم: تعویق صدور حکم………………………………………………………………………………………. 154

بند نخست: شرایط………………………………………………………………………………………………… 155

بند دوم: انواع………………………………………………………………………………………………………… 156

الف: تعویق ساده…………………………………………………………………………………………… 156

ب: تعویق مراقبتی…………………………………………………………………………………………. 157

مبحث دوم: آثار تشدیدی ………………………………………………………………………………………………….161

گفتار نخست: افزایش مجازات…………………………………………………………………………………. 162

بند نخست: تعدد جرم……………………………………………………………………………………….. 162

بند دوم: تکرار جرم…………………………………………………………………………………………… 166

گفتار دوم: اعمال مجازات­های تکمیلی………………………………………………………………………..170

بند نخست: تعریف و فلسفه مجازات­های تکمیلی………………………………………………… 170

الف: تعریف……………………………………………………………………………………………….. 170

ب: فلسفه…………………………………………………………………………………………………… 170

بند دوم: انواع و آثار مجازات­های تکمیلی……………………………………………………………. 172

الف: انواع ……………………………………………………………………………………………………172

ب: آثار………………………………………………………………………………………………………. 175

نتیجه­گیری و پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………… 176

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………….180